Ndlela yo Byala Matsavu Yale Kaya

Two women planting vegetables in Vosburg.
Ku byala matsavu yale kaya uta lava mbewu yakahle, misava, swononisa na mati.

Tirhisa Mbewu ya Khwalithi Kukuma Mbuyelo wo Antswa

Mbewu ya khwalithi i xilaveko xa nkoka swinene kuva kuva na mbuyelo wa kahle swinene. Mbewu leyinga lulamisiwa ekaya yingava ya khwalithi ya kahle loko yi lulamisiwe kahle, yibasisiwile kutani yihlayisiwa yi omile.
Ku tirhisiwa ka mbewu ya khwalithi swiendla leswaku swimilani swiva kahle (hi xitalo yiva henhla ka 85 %), swimilani swotiya na leswi swiringanaka. Kutirhisiwa ka mbewu ya kahle switiyisisa ku hatlisa kukula naswona swimilani leswi swikondelela switsotswana, mavabyi na dyandza.
Mbewu ya khwalithi yifanele kukumeka eka swimilani leswingariki na mavabyi kumbe switsotswani. Yifanele yifana hi muhlovo, sayizi naswona yinga katsananga na mbewu ya nhova kumbe mapfipfi.
Loko mbewu yiri yintsongo swinene, yikatsi namisava kumbe yi oma (leyingana manyoro). Nhlayo ya mbewu eka manyoro yi hambana kuya hiku ulava leswaku swimilani swa swuna swi tlhuma kufika kwihi. Katsa mbewu na misava kahle kutani u chela bodlhela ra 2-litre ra cooldrink ritala hi misava leyinga katsiwa na mbewu. Boxa mbhovo eka xipfalo xa bodlhela kutani u byala eka ntila lowunga lulama.

Ndlela yo Byala Swibyariwa Swale Kaya

Endla layini leyinga loloka hi ntambu, mintila leyinga eka xipesi xa kahle. Xipesi lexinga exikarhi ka mintila leyi xitaya hiku kulava kubyariwa swimilani swa yini. Kubyala ekusuhi na kusuhi swita endla leswaku swiphikizanela dyambu na mati, kambe eka swimilani leswi lavaka nseketelo switava kahle hikuva swita seketelana kutani swikula swinene. Ku endla swipesi leswinga anama swita endla leswaku kuva na xivandla xaku hlakula nhova xikan’we naku cheleta.
Loko ku byariwa, tirhisa rimhandzi ku endla foro hiku landzelela ntambu leyi ungayi vekela. Kucunga mbewu leyinga endzeni ka bodlhela ukarhi u chelae ka ntila wa foro kutani u saletela kantsongo hi misava. Tirhisa mati yotenga kuva u cheleta mbewu leyi hi minkarhi hinkwayo.

Ndlela yo Tirhisa Manyoro ku Nonisa Matsavu Yale Kaya

Matsavu yale kaya ya xi Afrika ya lava manyoro leswku yata kula kahle. Swimilani leswinga tiya swikota kukondzelela switsotswani na mavabyi naswona swita tisa mbuyelo wale henhla.
Manyoro yale Farmyard kufana na vulongo bya tihomu, timbuti na matoto ya tihuku hiyanwani ya lawa yanga ya nxavo wale hansi loko ku pimanyisiwa na lawa ya xavisiwaka naswona swipfuna varimi kuva na mbuyelo wa le henhla. Loko murimi ari na xivala, swa olova naku chipa ku tirhisa vulongo bya swifuwo kunonisa xirhapa xa matsavu.
Ndlela yo endla naku chela manyoro yale farmyard:
Hlengeleta vulongo bya swifuwo kusuka e xivaleni.
Endla ndhundhuma ya vulongo yifika laha matsolweni. Ndhundhuma yinga endliwa hambu kuri kwale xirhapeni loko kunga se byariwa nchumu kumbe kumbe yinga hlayisiwa etlhelo ka xivala.
Byitshike byi bola tani hileswi byingata kunyika mbuyelo wa kahle.
Loko ungase chela manyoro yakatsi na misava.

Ndlela yo Endla Compost Kusuka eka Manyoro

Ku endla manyoro hiku tirhisa vulongo xikan’we naku rimela eka misava, swita engetelela kunona ka misava kutani swi pfuneta ku phamela swakudya eka swimilani kuva swikula kahle.
Ku endla manyoro, utalava swilo leswinga oma kufana na tinhlanga, sorghum, mavele,tinhlanga ta millet, tinyawa, soybean na swinsinyani swa tindluwa kumbe nhova leyi yinga oma.
Uta tlhela ulava swibyariwa swa rihlaza kufana na (nhova, mdodoniyasi lowunga tsemeleriwa na makamba ya matsavu) xikan’we na vulongo bya swifuwo kufana na bya tihomu, matoto ya tihuku, ya mbuti nay a nyimpfu.
Kuva u finengeta manyoro yawena u fanele ku chela misava ehenhla, swimhandzani, maphepha, byasi byo oma na swin’wana leswi hatlaka swibola. Uta fanela ku cheletela mati kutani u hundzuluxela hi xipedi.
Lulamisa goji leringa enta nyana. Ringa enta hi ndlela yihi na yihi kuya hileswi wena u swilavisaka xiswona kuringanela leswi ulavaka ku chela swona.
Vekela swirhabyani kumbe matluka lawa yanga oma le hansi.
Chela tileyara ta manyoro hiku cincana kusuka ka yo oma nayo tsakama. Leswi unga chelaka swirikarhi switsakama kungava masalela ya swakudya, mihandzu, swisakani swa tiya na seaweed. Leswi swinga oma swikatsa tinhlanga, matluka, sawdust na nkuma.
Se unga katsa manyoro, manyoro ya rihlaza (kufana na byasi lebyinga tsemeleriwa) kumbe swinwana leswingana nitrogen.
Unga swifinengeta hi swin’wana na swin’wana leswi ungana swona - timhandzi, ti plastiki, xitheve xa khale, misava, byasi byo oma kumbe tinhlanga kutiyisisa leswaku kutshama kurikarhi ku tsakama, kambe yanga lovekiwi. Cheleta hi minkarhi, kumbe u tshika mpfula yi endla ntirho wa yona.
Hundzuluxela endzhaku ka masiku nyana. U hundzuluxa hi foxolo kumbe xipedi.
Loko ndhundhuma ya manyoro ya wena se yi sungurile ku bola, katsa swin’wana swintshwa, kungari naku uya nghenisa hi tileyara. Ku hlanganisa naku hundzuluxa manyoro lawa swina nkoka kuva kunghena nyana moya endzeni leswaku yata hatlisa ku bola.

Translated by Ike Ngobeni