Ku Byala Brinjal

© Louise Brodie

Ku Byala

Ku byala swiendliwa hi mbewu.

Tindlela ta Mabyalelo

Brinjal minkarhi yin’wani yibyariwa himbewu eka misava kambe varimi votala vatsakela ku simula swimilani Kunene leswinga byariwa eka tindzhawu leti lulamisiweke kufana nati tray laha swikulaka kusuka eka 10 kuya eka15 wati centimetres. Ku byala swiendliwa hi mavoko kumbe hiku tirhisa muchini. Leswi swiendliwa eka misava leyi tswongaka kahle mati ya sandy, kubyariwa ka brinjal, swiendliwa eka misava naswona eka tindzhawu leti kutswongiwa ka mati kunga xiphiqo varimi va endla ti beds letinga tlakukela e henhla.
Ku lwisana na nhova, kuhlayisa ndzhongo naku endla ndzhawu ya misava leyi kufumelaka varimi vatirhisa plastiki ra ntima ku endla mulching.

Xipesi

Swimilani swa brinjal hixitalo swiva swiri eka xipesi xa 50 centimetres kusuka eka xin’wana eka mintila leyinga 75 centimetres kusuka eka wunwana. Vatlhela va siya tindlela kumbe ndzhawu yofamba eka yona leswaku switirhisiwa na vatirhi vatakota kuhundza hikona. Leswi swiendla leswaku kulanguteriwa kwalomu ka 25 000 wa swimilani hi hectare.

Nkarhi wo Byala

Mbewu ya brinjal yibyariwa ekuheleni ka nhweti ya August tani hileswi mahiselo yasungulaka ku tlakuka xikanwe na hi nhweti ya October. Mbewu yinga byariwa eka ti greenhouses kusukela hi July kululamisela swimilani leswaku swita simuriwa emaheleni ya August.

Byariwa wo Byala

Byala swimilani swa brinjal kusukela hi nhweti ya August kuya eka December. Ku byariwa ko hlwela kunga endliwa eka tindzhawu leti hisaka laha kungariki na xixikana lexi hatlisaka kumbe kutitimela.

Nkari wo Kula

Swimilani swa brinjal swiva swilulamele kusimuriwa kusukela eka 10 ra mavhiki kuya byariwa eka maxelo lawa yanga lulama laha mahiselo ya misava yanga exikarhi. Kusimuriwa ka swimilani loku tshamaka kurikarhi ku humelela kuya emahlweni kusukela ka 12 wa mavhiki kuya fikela eka 20 wa mavhiki loko ku byariwile. Varimi vanwani lavangana xixika lexi hlwelaka kumbe eka maxelo ya tropical vanga hunguta swimilani endzhaku ka leswi kutani vaya kuma swimilani swavumbirhi hi nguva ya xixikani.

Ku Nonisa Misava

Loko ku byariwa mbewu kufanele kurimiwa hi xikomu exikarhi ka 500 na 1000 kilograms ya 2:3:4 (30) (nkatsakanyo wa Nitrogen, Phosphates na Potassium) hi hectare eka misava yale henhla ya kwalomu ka 20 centimetres ya misava loko kungase byariwa. Nhlayo ya kona yitaya hiku mbuyelo wa swikombiso swa misava wutshamise kuyini. Kwalomu ka ntlhanu kuya eka ntsevu wa mavhiki endzhaku ko byala kufanele ku engeteriwa nakambe nitrogen hi xivumbeko xa kwalomu ka 250 kuya eka 400 LAN swifanele ku endliwa. Leswi switava swiringanerile eka swimilani kuya fika loko ku hela ntshovelo. Ku cheriwa ravumbirhi swifanele ku avanyisiwa hi mavhiki ya ntlhanu kuya eka nhungu kusukela eku byaleni.
Loko kutirhisiwa manyoro ya mati leswinga toloveleka laha kucheletiwaka hi drip ehansi ka mulching ya plastiki kutani leswi swi endliwa endzhaku ka mune kumbe ntlhanu wa ti kilogram ta nitrogen hi vhiki ematini. Swatsundzuxiwa nakambe kukuma switsundzuxo kusuka eka lavangana vutivi eka leswi purasi ra wena ri langutelaka swona.

Ku Cheleta

Switshama swiri kahle kuva nati sensorsleti pimaka ndzhongo emisaveni eka ndzhawu hinkwayo leyinga byariwa leswaku tita tshama tirikarhi ti kamba leswi ku tsakamisaka xiswona. Xokambela misava naxona xinga tirhisiwa kuva munhu a kamba hi yexe laha ndzhongo wufikaka kona. Kupfumaleka ka mati loko kusungula ku huma mabilomu xikanwe na loko kusungula kuva na mihandzu swina xiave xikulu swinene eka makulelo ya ximilani kumbe mihandzu.
Ncheleto wakahle wo ringanela hilowunga exikarhi ka 20 na 35 mm ta mati hi vhiki. Laha maxelo ya hisaka naswona kuri na kutsakama kalehansi ncheleto wungava ehenhla ka 40 mm hi vhiki.
Ntshikelelo wa ndzhongo eka misava yale henhla leyinga 50 cm, laha timintsu totala leti tswongaka mati na swakudya tinga kona wufanele ku papalatiwa.

Translated by Ike Ngobeni