Juzi na Rihanyo

Juzi ya furexe leyi endliweke yi fuwile hi swotala leswi pfunetaka masocha ya miri, kambe ku lulamisiwa ko fana nakuva yi titimetiwa, yi pfanganyisiwa na pasteurisation swinga tisa ku cinca eka swakudya, muhlovo na nantswo leswinga hungutaka nkoka wa swakudya swinga languteriwangi eka switirhisiwa sweswo.

©Vivek Pathak

Juzi Tani hi Murhi

‘Gerson Therapy’ i vutshunguri lebyi tumbuluxiweke hi Dr Max Gerson hi 1930, xosungula kuva a tshungula ku pandziwa kayena hi nhloko kutani endzhaku ka sweswo u byitirhisile ku tshungula swigulani swa mavabyi ya cancer. I vutshunguri bya ntumbuluko lebyi tlhontlhaka vuswikoti bya kuhola ka miri hikwalaho ka swakudya leswi fambelanaka na swibyariwa kufana na juzi yoka yinga endliwangi nchumu, swo engetelela swa ntumbuluko xikan’we na coffee enemas. Juzi yin’wiwa eka awara yin’wana na yin’wana kuya fika eka 13 wati awara hi siku naswona yi tatela miri ti vitamin nati enzymes leti olovaka kuti tswonga.  

Vulavisisi byin’wana byi tlhele byi tiyisisa hi matimba yo horisa lawa yanga eka juzi ya furexe. Swigulani leswingana peptic ulcers aswi tshunguriwa hi juzi ya khavichi ya furexe leyingana leswi pfunetaka swa anti-peptic ulcer. Mpfuneto lowu wu vuriwa (vitamin U) wuna xiave eka ku horisa hi 7.3 wa masiku loko ku pimanyisiwa na 42 wa masiku ya vulawuri bya ntlawa. Vitamin U yi haha endzhaku ka timinete naswona yilava ku dyiwa hinkarhi walowo. 

Ayurvedic practitioners va tirhisa juzi ya mihandzu, matsavu na mitsembyani leswi katsiweke na masi na vulombe ku endla juzi leyi tirhisiwaka kutshungula. Ti juzi ta orange na lime tikatsiwa na munyu kusivela vurhongo xikan’we na beetroot kumbe juzi ya madiriva leyi ku tshembiwaka leswaku yi vuyelerisa ngati. Tinyala nati radishes ti tekeriwa ngopfu enhlokweni ngopfu ngopfu eka vutshunguri bya ndzhavuko byati Ayurvedic. Xikombiso, juzi yaradish yi tirhisiwa kutshungula swivavi swale khwirini xikan’we naku basisa tinsu kukatsa naku sivela ti gallstones.

Mbuyelo wa Juzi

Swakudya leswinga eka juzi swikatsa mati lawa ya basisiweke hi swimilani, ti vitamins, enzymes, minerali, ti proteins, chlorophyll nati phytonutrients tofana na carotene na lycopene, ti colourants timbirhi leti kumekaka eka mihandzu na matsavu swotshuka na xitshopani. 

Juzi yipfuneta miri kuva wu tshama wuri na swihalaki - mati ya pfuneta miri ku fayelela ti carbohydrates naku pfuneta eka mpfuvelo. Juzi ya furexe yi fuwile hi fibre leyi n’okaka, leyi pfunetaka vukona bya ti bacteria laha mpfuvelo wu humelelaka kona naswona yina ti antioxidants. Ti antioxidants ti sirhelela kuvaviseka loku vangiwaka hiti molecules letinga tshamisekangiki leti humelelaka e mirini. Mihandzu na matsavu leswingana muhlovo wo dzwihala - e.g. blueberries nati beetroot - swina ti antioxidants totala.

Juzi ya furexe leyi endliweke, kutani yi nwiwa hinkarhi walowo endzhaku kaku endliwa, yivikiwa kuva yihanye kahle swinene naswona yina ti vitamin totala swinene, ti minerali xikan’we na swin’wana swakudya kutlula leyi cheriweke e bodlheleni kumbe eka phakiti. Ti juzi leti titala kuva tiri na na swinwana leswi tipfunaka eka nhlayiso kumbe ti endliwe hindlela leyi hungutaka nkoka wa swakudya swa ntumbuluko swa juzi.

Juzi na Chukele

Kuya hiva South African Fruit Juice Association (SAFJA) vukona bya chukele ra ntumbuluko eka mihandzu byile xikarhi ka 8% na 12% kambe swinga hambana kuya hi muxaka wa muhandzu kumbe ku vupfa. Mihandzu leyinga henhla hi chukela yikatsa ti dates, makuwa, madiriva, ti mango nati pomegranates.

Chukele ritala kuva hi xivumbeko xa sucrose syrup leringa cheriwaka kuva ri nyanganyisa ti juzi. Leswi swi chipile swinene kutlula ku pfanganyisa juzi leyi tinyanganyelaka hi ntumbuluko yofana na apula, pyere kumbe madiriva. Fructose i chukele ra ntumbuluko leri kumekaka eka mihandzu naswona ripfuneta ku tshamisekisa nhlayo yati blood sugar.

Eka vanhu lava nyenyaka ku dya chukele, switala ku hlohleteriwa kuva va chela mati eka juzi ya vona ya mihandzu, kasi lava vangana mavabyi ya chukele vafaneleke kuva vati hlanganisa na vakorhokeri va swa rihanyo kukuma switsundzuxo hi ndlela leyinga va vuyerisaka swinene eka ku teka mihandzu xikan’we na juzi leyi ya mihandzu.

Translated by Ike Ngobeni