Matutua sa tšwago go gamolwa a humile ka mehutahuta ya didirišwa tša go oketša mašole a mmele, eupša go šoma go swana le go gatšetša, go tswakantšha le polayatwatši ka phišo go ka feletša ka go diphetogo tša phepo, mmala le tatso le ka fokotša ya go latela ya mohola wa phepo ya setšweletšwa.
Matutu Bjalo ka Dihlare
‘Kalafo ya Gerson’ ke kalafo ye dirilwego ke Ngaka Max Gerson ka 1930, mathomong ka go alafa diopa ke hlogo tša gagwe gomme ka morago ya šomišwa go alafa balwetši ba kankere. Ke kalafi ya tlhago ye thomago bokgoni bja pholo ya mmele ka phepo ye theilwego dibjalong dijong goba matutu a sa butšwago, ditlaleletšo tša tlhago le dipeiti tša kofi. Matutu a tšewa iri ka irir go fihlela diiri tše 13 ka letšatši le go tlatša mmele ka dibithamini le diensaeme tša go monolwa ga bonolo.
Dinyakišišo tše dingwe gape di tiišeditše maatla a go alafa a matutu a foreše. Balwetši ba mathata a dišo tša mala ba be ba alafwa ka matutu a foreše a khabetšhe ao a nago le ntlha ya go hloka sešo sa mala. Ntlha ye (bithamine ya U) e amile kalafo ka matšatši a 7.3 ge go bapetšwa le matšatši a 42 a sehlopha sa taolo. Bhithamine ya U e moyafala ka gare ga metsotso gomme e swanetše go lewa ka pela.
Dingaka tša Ayurvedic di šomiša dienywa, merogo le matutu a mošunkwane a hlakanywa le maswi le todi ya dinose go dira matutu a dihlare. Matutu a namune le kalaka a kopanywa le letswai go thibela go lapa le matutu a dipete goba a terebe go dumelwa gore a ‘bušetša’ madi. Eiye le digwere di ratega kudu ka diltwaelong tša phodišo ya Ayurvedic. Go fa mohlala, matutu a segwere a šomišwa go alafa mpa e bohloko le go hlwekiša dipshio mpa go thibela go bopega ga makwate ka santlhokong.
Mehola ya Matutu
Phepo ka matutung a akaretša meetse a hlwekišitšego dibithamini, diensaeme, diminerale, diproteine, setalafatši le dilo tša sebjalo tša setlogo sa sebjalo go swana le kharotine le laesopene, bobedi dimalafatši di hwetšwa ka dienyweng le merogo ya mmala wo mohubedu le wa namune.
Matutu a thuša mmele go tsentšha meetse - meetse a thuša mmele go sepediša dikhapohaetrete le go oketša tšhilego ya dijo. Matutu a foreše a humile ka tlhale ye tologago, yeo e thekgago kgolo ya twatši ye botse ya tselatšhilego le go ba le diela tše di šitišago oksitšene. Dithibela oksaete di šireletša kgahlanong le tshenyego ye e hlolwago ke dimolekule tšeo di sa tiiago tše di hlagago ka tlhago mmeleng. Dienywa le merogo ya mmala e fifetšego - go fa mohlala, dithokolo tše tala le dipete - di na le diela tše di šititago oksitšene.
Matutu a gamilwego a foreše, a newa ka pela ka moo go kgonegago morago ga go šoma, ke kgetho ya bophelo bjo botse gomme e na le feta dibithamini tša go oketšega, diminerale le metswako ye mengwe ya phepo ye e lego ka mabotlelong goba le matutu a dienywa a phuthetšwego pele. Diloti tše gantši tše di na le goba di dirwa ka tsela yeo e fokotšago mohola wa tlhago wa phepo ya matutu.
Matutu le Swikiri
Go ya ka Mokgatlho wa Matutu a Dienywa wa Aforika Borwa (SAFJA) diteng tša swikiri ya tlhago ya seenywa se e lego gare ga 8% le 12% eupša e ka fapana go ya ka mohuta wa seenywa le go butšwa. Seenywa se se lego godimo swikiri se akaretša, difeiye, diterebe, dimenko le digarenate.
Gantšhi swikiri ka sebopego sa todi ya sukrousu e ka oketšwa go dira matutu a dienywa a be botshe. Se se ka theko ye fase go feta go tswaka le swikiri ya tlhago go swana le apole, matutu a pere goba terebe. Frukthose ke swikiri ya tlhago ye hwetšwago ka seenyweng gomme e ka thuša go boetša sekeng maemo a madi a swikiri.
Bathong ba ba amegago ka go tšeweng ga swikiri, gantšhi go šišinywa go timola matutu a dienywa ka meetse, mola batho ba nago le bolwetši bja swikiri ba swanetše go boledišana le ngaka ya maphelo ya bona go hwetša keletšo ka ga go holega kudu go tšwa mo go tšeo ya dienywa le matutu a dienywa.
Translated by Lawrence Ndou