Dijo tsa Setso Afrika Borwa

Indigenous food crops provide sustenance to both man and beast.

Tekolo ya kwebo dijong tse lenngweng tse bonahaang lefatshe ka bophara ho botsha hore Afrika e bontshitse bohlokwa ba ho ntsha karolo ka dimela tse119. Sena se lekanya hantle ka 126 ya maEropa, 68 ya bohare ba Amerika le 97 bakeng la Borwa ba Amerika. Dikgwebo tsa temo Afrika hoya ho 119, tse 16 ketsa setso ho Borwa ba Afrika: hona ke marenene a Baarapo, baobab, bechu, tea, boswiri, lehapu le thellang, waene, lejwe la bodulo kappa yona tapole ya Afrika, marula, Bambara le dierekisi.
Dijalo tsa dijo tsa setso Afrika Borwa di iswa ho dimela tse nang le moo di tswakllwang teng eleng Abrika Borwa le dimela tse tsebahalang naheng le hore jwalo di tsejwa ele tsa setso. Dijalo tsena di hlahiswa le ho fumanwa di hola naheng tse fapaneng ka boemo ba lehodimo leha tse ngata di tholwa dibakeng tse hlaha.
Dimela tsa setso di arotswe ka mekgahlelo e meraro; dijo thollo, meroho le ditholwana. Afrika borwa ha eso tsepamisi hakalo dijalong tsa setso fela kaofela lefatshe sele qadile ho amohela boemo ba teng. Apole e jetswe Califonia, mahapu a jthellang, a hlahisitswe Franse, Isiraele, Califonia e sitana le New Zealand moo etsebahalang ka Kiwano.

Dijalo tsa Dijo Thollo tsa Setso

Tsena ke dipeo tse matlafetseng ka setache le diporothini mme okaba le kgonahalo ya ho dija. Dimela tsena di arotswe hoya ka dijo thollo le dinaoa.
Dijo thollo: perela, dijo thollo.
Dinaoa: dinawa, Bambara dinate tse tlase, dinawa tsa marama.

Dijalo tsa Meroho ya Setso

Tsena ke dimela tse tse tswang Makaleng, dukutung le mahlakeng a kotutswing le ho sebediswa bakeng la tukisetso ya dijo. Dimela tsena di arotswe ka mmetso le Makala a meroho.
Makala: dinawa, amaranta, jeke e ntsho, dijo tsa Majuta.
Mmetso: cassava, amadumbe, dinawa tsa marama.

Dijalo tsa Ditholwana tsa Setso

Tsena ke di tholwana tse foreshe peo ya teng e amanngwa le moetso o tswekere mme o jeyang ontso boemong bo sa butswang. Mehlala ya tholwana ya marula, poraemaebodila, lamunu. Ho eketsa phahamong ya phepo e boleng, ditholwana tsa setso dinale bohlokwa menyetleng: di hlaisa le moo dimela tse tlwaelehileng leha di phoqa (mohlala ka komello) mme eka fihlela sekgeo sa tlala nakong ya ha dijo disa lekana.

Hlaiso e Kgolo Karolong tsa Afrika Borwa

Amaranta, jeke e ntsho, dijo tsa Majuta ke tsona tse sebediswang haolo mahaeng mme di kotulwa moo holing hlaha.
Bambara, botlase ba dinate, dinawa di hola Mpumalanga, Bkone Bohirima, Gauteng, KwaZulu Natal le Limpopo.
Cleome, dijo tsa Majuta di fumanwa Mpumalanga, KwaZulu Natal Bokone Bophirima Gauteng.
Marula, polamo di hola Mpumalanga, KwaZulu Natal, Limpopo le Bochabela ba Kapa.

Tshebediso ya Dimela tsa Setso

Dijo tsa stso di jewa eka di betse, diomiswe mme ka nako tseding di hadikwe ele meroho mme di sebedisw ele sejelello ka hara sopho.
Tseding tsa meroho ena dia omelliswa kappa di bediswe ha peo tse ka tlase di etsa folouru. Chupu di sebediswa jwalo ka kemedi ya setache ho fihlella boleng ba dijo jwalo ka reisi, phofo. Mefuta ya meroho e jewa e omellisitswe mme dika etswa jeme, jeli le lero le monate.

Monyatla wa ho Hodisa Dijalo tsa Setso

Hlokahalo e Fatshe - sebedisa metsi a manyanehofeta bBophirima dijalo.
Phepo e hodimo - oka eketsa ka diaha mmele le dimenerale to setache se itshetleileng phepong.
Kganyetso ya komello - diphoofolo tse ruwang lapeng, dikokwanahloko.

Translated by Sebongile Sonopo