Tifo Letise Timbutini

© Marinda Louw
Kudla lokukahle kanye nekuvikela kwemphilo kufana nekujova kanye nekuvikela tilwanyana letincane letiphila kuletinye kwakha indlela lecinisa imphilo yetimbuti, kepha nomakunjalo, tilwane tihlala tisencupheni yetifo, tilwanyana letincane, tindlela tekusebenta temakhemikhali nengucuko kutinhlayiya tetilwane kanye netoxin. Solo, bafuyi bangenta lokuningi ngekuvikela noma kunciphisa tifo etimbutini letitinhloko.
Uma kuvela kufa, kumcoka kutsi dokotela wetilwane ahlole kuze atotfola lesento salokufa. Loku kungavikela emagciwane kutsi angasakaki phindze kusite ekukhuphuleni kunakekelwa kwemphilo kulelipulazi.

Emanutrition Kwentela Kuciniseka Imphilo yeTimbuti

©Marinda Louw
eManutrition lakahle abalulekile ekwakheni indlela yekujova lecinile etimbutini. Ngalesinye sikhatsi kudla lokungetiwe kuyadzingeka uma tindlela tekudla tiphansi ngelizinga noma kungekho kahle. Loku kungaba nesisindvo lesikhulu lesilungile esimeni setimbuti takho, ikakhulu umakudla kuphansi.
Tikhats letikabi tekudla lokwengetiwe nguleti:
Susa Kudla: emaviki lamabili kungakefiki kuhlanganiswa kanye nemaviki lamatsatfu ekucala ngesikhatsi sekwakhiwa (kuhlanganiswa). Ematinyo-lamabili aletinsikati (tinyanga letilishumi nakubili kuya ku lishumi nesiphohlongo ngebudzala) kumele kunikwe lokumcokwa kakhulu. Etimeni laphokhona kudla kudule kakhulu, dlani kahle sikhatsi lesimfisha, ungatilambisi sikhatsi lesidze.
Kumitsa: Kudla lokwengetiwe kuyadzingeka kusuka kumalanga lamashumi layimfica nayikhulelwe. Loku kumcoka ngisho nasetimeni letikahle tekudla. Leti letinsikati tidzinga tikhatsi letimbili kuya kutintsatfu emandla langetulu/lamaningi (kunika kudla leso silwane lesikhula ngekhatsi esiswini samake waso) kunaletinsikati 'letomile'.
Kumunyisa: Kudla lokwengetiwe kuyadzingeka kumaviki ekucala lasitfupha ekumunyisa.
Bantfwana labalunyuliwe (bantfwana betimbuti): Banike 'kudla lokucancako' ngaphambi tilunyulwe kwentela kutsi bantfwana bajwayele kudla. Lenkinga yekulumula inesisindvo lesikhulu ekukhuleni kwetilwane.
Kunika kudla lokwengetelelako kwema nutrition kuletinsikati kanye nebantfwana kuletikhatsi letimcoka kunciphisa inkinga yekuphuma kwesisu, bantfwana labasengakatalwa knaye nebantfwana labalula. Liphesenthi lebantfwana (inombolo yebantfwana labatalwa kumake munye ngemnyaka munye), kuphila, linani lekukhula kanjalo nekukhicitwa kwensontfo lelula kakhulu yetimbuti te Angora kungangetwa ngekunika kudla lokwengetiwe.
Timbuti tidla emadlelweni kanye nasemasimini (phindze tibitwa ngekuyaluka etitjalweni) tivame kuba nemamineral laphakeme kunasemadlelweni. Timbuti ke ngulapho tingaba nemamineral lete lokwenele kunetimvu, kepha emavitamin kanye nemamineral kumele abekhona emavikini lamane kuya kulasitfupha ngaphambi kwebantfwana kanye nasetikhatsini tesomiso.

Kuvikela Tilwanyana letincane Ekufuyweni kwe Timbuti

©Marinda Louw
Sibunguseludaladi kanye nesibungu lesinsundvu sesisu (totimbili tinhlobo tentsembutane)ngutona tifo letinkhulu letihlupha timbuti. iCoccidiosis ngulesinye silwanyana lesingekhatsi lesatiwako kutsi sivame kuhlasela bantfwana kusuka kumaviki lamane kuya kutinyanga letisihlanu phindze tikhula ngesikhatsi lama 'candza' aletilwanyana letincane te coccidia tingenela lendlela yekugaya. Titfolwa emadlelweni, emantini kantsi tivame kuba kumimito yaletinsikati. Timphawu tifaka umsheko, umchamo wengati kanye nekuphelelwa ngemandla.
Inkinga (kufana nekulunyulwa noma kususwa) kwenta labantfwana batsintseke kakhulu ku coccidiosis kanye nentsembutane. Linani letibungu embutini lihambelana nekushona kwelivivane etjanini kanye nekubalula kwesimo sembuti ngekwemjovo. Lokuyinkinga kakhulu kubafuyi betimbuti kuniketa indzawo lephephile yaletimbuti tibetisusa tilwanyana letincane kumitsi. Lokukwenteka ngekunika leto tilwane letidzinga kunatsiswa. Loku kubitwa ngekutsi 'kulapha lokukhetsiwe' futsi kwentiwa kwentela kugcina 'irefugia'. iRefugia ikunakekela kweliphilisi - lenombolo yetibungu kantsi futsi likunakekela lokumcoka.
Liningi lemakululu labanti atfolwa etindzaweni lapho kugcinwa khona timbuti. Emakululu amunya ingati kepha aphindze ahambise emagciwane lafana ne heartwater, kwente kutseleleka (bovu), likululu lenta silondza, konakala kwesikhumba kanye ne toxicosis kufana netilwanyana letincane temakululu.
Tintfwala letibovu naletiluhlata sasibhakabhaka nguletinye tilwanyana letibalulekile letidzinga kunakwa. Letintfwala tenta kucansula lokuncane nje esikhunjeni futsi kungenta timbuti kutsi titinwaye tona, titihwaye etintfweni phindze tilahlekelwe simo semtimba. Kutimbuti te Angora, loku kuchubela ekuphelelweni ngemandla, ekuhlanganeni kwetinwele kanye nekushintja kwelibala leboya.

Umjovo eKufuyweni kwe Timbuti

Uma timbuti tikhuliswa esimeni semasimu, kujova kwentela kuvikela tinso (iClostridium perfringens D) kanye ne Pasteurella (lokwentiwa yi Pasteurella haemolytica ne Manhaemia haemolytica) ayanconywa. Ngaphansi kwetimo letiningi lapho khona timbuti tigcinwa emadlelweni noma tihamba, lomjovo we multi-clostridial lohlanganiswe ne Pasteurella kuyacwayiswa. Buta dokotela wakho wetilwane.
Uma timbuti tijova kwekucala, umjovo wesibili kumele tinikwe njengoba kushiwo, fundza lemilayeto yalemitsi kahle. Lomjovo wesibili uvame kubamaviki lamane ngemuva kwalowekucala. Nawungajovi kulokwesibili kungenta kungabi nemjovo lowenele futsi kungenta lomjovo wekucala kanye nelikusasa lemnyaka lwemjovo.

iAcidosis eTimbutini

Tifo temakhemikhali lashintjako mancane etimbutini kunasetimvini kepha ema acidosis ayavela. iAcidosis yentiwa ngekudla kakhulu emacarbohydrates kwentela lizinga letintsambo letikahle. Loku kungavela ngesikhatsi sesomiso, kudla ngekuklina, kumitsa kanye ne lactation. Kuncishiswa kwekutsatsa intsambo kanye netikhatsi tendlala kungenta simo lesingasiko kahle ku pH yema rumen etimbuti.

Phoyizini eTimbutini

©Dr Mackie Hobson
Liningi le glycoside (intfo yaphoyizini levama kutfolwa etitjalweni) bophoyizini badvute ku 'krimpsiekte'. Timbuti te Angora tinemaprone lamaningi kuphoyizini kunetimbuti te Boer. 'iKrimpsiekte' yentiwa kukhula etitjalweni te Cotyledon, ivame kutsiwa yi plakkies noma inenta. Phoyizini kusitoko lesincane uvame kuvela etindzaweni te Karoo lencane nasetindzaweni letiseningizimu ye Karoo Lenkhulu. Timphawu tivame kufaka simo sekwetfuka, kepha tilwane tingaphindze tikhombe timphawu tebuhlungu lobusesinyeni.
Yati kutsi: Lwati lwekufundzisa kanye netidzingeko tekwati kuphela akukameli kutsatfwe njengesecwayisoo semitsi. Lolwati alukentelwa kumelela secwayiso semitsi noma kwelapha lokunikwa ngudokotela wetilwane.

Translated by Phindile Malotana