Indzawo Yekuncebeleka eRichtersveld

Ihlukile Futsi Ngeke Uyikhohlwe

©Jacques Marais
Indzawo yase Richtersveld ihlukile futsi ngeke uyikhohlwe. Buhle bakhona ngeke ubufanise nalobo base Western Cape noma iGarden Route, kepha indzawo yakhona kundzima kuyikhipha emcondvweni webantfu labavakashe khona.
Kuyabongeka kutsi buhle bemvelo kulendzawo sebuyavikeleka ngetindlela letinyenti. Imitamo yekucala yekuvikela intsaba lesehlandzeni kanye netihlahla takhona letingakajwayeleki yacala nga1975, lapho khona baphatsi balendzawo yekuncebeleka bangaleso sikhatsi bavuma kuphenya kwakhiwa kwendzawo yekuncebeleka eRichtersveld. Kepha, lena bekuyindzawo yemphakatsi lengeke itsengwe. Kwatsatsa iminyaka lengu20, kufinyelela esincumeni nebaholi balomphakatsi.

Kucindzetelwa Kakhulu

©David Fleminger
Nga1989, sivumelwano besesibhaliwe. Lapho khona nje indzawo yekuncebeleka seyitomenyetelwa, kwaba khona bantfu labafaka sikhalo ngako konkhe loku. Ngekubona kwabo, baholi balomphakatsi bebangamelwanga futsi nemphakatsi bonganiketwanga litfuba lekufaka umbono.
Kukhuluma liciniso, lesivumelwano sekucala besicindzetela kakhulu bantfu balomphakatsi. Lesivumelwano seminyaka lengu99, besitsi yonkhe imfuyo kufanelwe isuswe kulendzawo yekuncebeleka, nematfuba emsebenti besingekho siciniseko kutsi atoba khona. Ngalamanye emagama, kwakhiwa kwalendzawo yekuncebeleka bekutotindzetela bantfu bakulendzawo, endzaweni yabo labahlale kuyo iminyaka leminyenti kakhulu.

Indzima Lemcoka Ekuphileni Kwetilwane

©David Fleminger
Lesivumelwano samiswa kancane, kwabanjwa imihlangano nabo bonkhe bantfu labatsintsekako. Ngalesikhatsi salemihlangano, baphatsi balendzawo yekuncebeleka babona kutsi lomphakatsi umcoka kuko konkhe lokwentekako ekuphileni kwalendzawo.
Lesisha sivumelwano sabhalwa, lesi sivumelwano sasijabulisa wonkhe umuntfu lophatsekako. Lesivumelwano sanciphiswa saba iminyaka lengu30, nemfuyo yavumeleka kutsi idle kuletinye tindzawo. Nekuvumeleka kutsi basebentise tintfo temvelo kulendzawo yekuncebeleka phindze naleminye imisebenti yabekelwa bantfu balomphakatsi. Njengoba lesivumelwano bese sivumelwene, kwahlanganiswa litsimba lebaphatsi kutsi banakekele lendzawo, lesivumelwano sacala ngaJuly 1991.

Imvelo Lengapheli

©David Fleminger
Lena ndzawo yekuncebeleka leyakhiwe lema hecta langu 162 000 yase Richtersveld (RNP) beyingaka condzi. Imigwaco beyingekho, tindzawo takhona tekuvakasha betingekho esimeni lesikahle futsi bekugcwele tilwane tesiganga.
Umuntfu lofuna kushaywa ngumoya aphume emadolobheni bekuyindzawo lenhle kakhulu lena. Lokubuhlungu kutsi, lena ngoba bekuyindzawo lekhashane nemhlaba wonkhe, lomphakatsi bonetikhalo letitsite. Nakuvulwa lendzawo yekuncebeleka, bekuvumeleke imindeni lengu28 kuphela.
Nangendlela bekucaswa ngayo basebenti. Lamuhla, kepha tintfo setihamba kahle. Lomphakatsi awusenankinga ngalendzawo yekuncebeleka. Netindzawo tekuncebeleka tinhle nyalo. Nemigwaco seyiyahambeka kepha kuncono kutsi uhambe ngemoto lesetulu. Intfo letotsandvwa tivakashi kakhulu kutsi kunemvelo kanye netintfo tesimanje.

Translated by Thandokuhle Motha