Phaka ya Bosetšhaba ya Richtersveld

Moswanannoši Gomme a sa Lebalwe

©Jacques Marais

Lenaga la Ritchersveld ke moswananoši gomme ga le lebalege. Bobotse bja go se mediše go ka diragala gore bo sa ikemisetša go thabiša go swana le diponelokgole tše di ikokobeditšego tša Kapa bodikela goba Garden Route, eupša bobotse bja yona bja go kgodiša bja go se phošiwe bo ngwadilwe mo kgopolong ya moeti wo mongwe le o mongwe. Ka go leboga, tikologo ye e bohlokwa le ya go hlobaetšago kudu bjale e ya bolokwa ka mafelong a mangwe a mantšhi a poloko.
Maiteko a mathomo a go šireletša a go šireletša thaba ya leganata ye e makatšago le dimela tša yona tše di sego tša tlwaelega a thomile ka 1975, ge Boto ya Diphaka ya Bošetšhaba e dumetše go nyakišiša tlhomo ya phaka ya bosetšhaba ka karolong ya leboa ya Richtersveld. Le ge go le bjalo, ye e be e le nagakopanelo yeo e bego e ka se rekwe, go fetišetšwa goba go tšeewa ka tsela ye nngwe. E tšere mengwaga ye e ka bago ye 20 ya ditherišano le khansele ya tikologo go fihlelela sephetho.

Tshekamo Kudu

©David Fleminger

Ka 1989, kontraka e thadilwe. Go tloga fao, phaka e be e tla phatlalatšwa, sehlopha sa go tšwa ‘Komiting ya Setšhaba’ ba dirile taelo kgahlanong le tshepetšo ka moka. Go ya ka bona, khansele e be e le ‘e se ya kemedi ya setšhaba gomme e bile e sa phegešwe’ gomme setšhaba se be se sa fiwa sebaka sa go tšweletša maikutlo a bona.
Ka nnete, go ya ka kontraka ya setlogo ba be ba tloga ba le tshekamong kgahlanong le batho ba selegae. Khirišo ya mengwaga ye 99 e be e bolela gore diruiwa ko moka di swanetše go tlošwa ka phakeng, ga go na le methopo (dibjalo goba meetse) a bego a somišwa gomme go be go se na le ditiišetšo tša mošomo go maloko a setšhaba. Ka mantšu a mangwe, go hlongwa ga phaka go be go tla kgaphela thoko batho ba selegae ka botlalo go tšwa nageng eo ba bego ba phela go yona mengwageng ya go feta 2000. Se se ka ba eke Boto ya Diphaka e be e nyaka go boloka naga go tšwa go badudi sebakeng sa gore ka lebaka la badudi.

Karolo ye Bohlokwa ya Tikologo

©David Fleminger

Moletlo wa go saena o bile wa bušetšwa morago gomme ga swarwa molokoloko wa dikopano le makala ka moka ao a amegago. Mo tshepelong ya ditherišanong tše, Boto ya Diphaka e fihlile mo temogong ye mpšha gore dipalo tša batho ba selegae e be e le karolo ye bohlokwa ya lesolo la pabalelo ya tlhago, go ya ka taolo ya mellwane ya tikologo, bong le ge e le baeti. Go feta fao, mo lebakeng la Richtersveld, batho ba setlogo e be e le karolo ye bohlokwa ya tikologo le bophelo bja setšo sa bona e be e le tša go kakotsing bjalo ka tša go mama.
Kontraka ye mpšha e bile ya ngwalwa ka melao ya go lekana. Go hira go bile gwa fokotšwa go ya mengwageng ye 30, ditokelo tša phulo tša batho ba selegae di bile tša lebogišwa (go ya ka phokotšo ya thoto ye nnyane ya bja botee bja 6600), phihlelelo ya methopo ya tlhago ka gare ga phaka e be e dumeletšwe mathomong, gomme palo ye e itšego ya mešomo e be e boloketšwe batho ba selegae.
Ka kwano ye e lego gona, komiti ya taolo mohlakanelwa e hlomilwe go sepetša phaka gomme konteraka e saenilwe ka Mosegamane 1991. Ye e bile konteraka ya mathomo ya phaka ya bosetšhaba ka Aforika Borwa (naga ye e laolwang ka go ikemela, mmogo le Boto ya Diphaka le setšhaba sa selegae). Ka moragonyana, mokgwa wo o tla šomišwa go thuša go rarolla taba ya mathata a dikgopelo tša naga ka diphakeng tše dingwe tša bosetšhaba, tša go swana le naga ya tumello ya Makuleke ka gare ga lefelo la Phaka ya Bosetšhaba ya Kruger.

Tlhago yeo e sa Thibellwago

Le ge go le bjale, Phaka ya Bosetšhaba ya Richtersveld (RNP) ya dihektara tše 162 000 yeo e sa tšwago go hlomilwa e be e le makgwakgwa ka nnete. Ditsela di be di sa le gona, mafelo a go kampa a be a le a go ba le tša motheo gomme lešoka le be le buša bjalo ka konokono. Go ba ba go raloka bao ba tlogago ba nyaka go tšwa go tše ka moka, e be e le legodimong. Ka maswabi, ka lebaka la gore lefelo la go kgaogana go tšwa lefaseng la sebjalebjale, go be go na le dingongorego tša ga bjale go tšwa go setšhaba sa tikologo. Se gantšhi se dikologela mo ngwadišo ye e boletšwego ya badiša (ke malapa a 28 fela ao a begoa dumeletšwe go tsena ka phakeng ka nako yeo e thomago) le go kgethwa ga go thwala ga bašomi.
Lehono, le ge go le bjalo, dilo tše di ntšhi di rarollotšwe. Setšhaba se fitlhile moo se amogelago phaka ka monyakong wa yona. Mafelo a dikampo a na le mafelo a go hlapa a a kgahlišago. Ditsela di kaonafaditšwe kudu (le ge e le gore di 4x4 e santše e eletšwa). Gomme go na le dintlwana tše mmalwa tša marobalo le dikampo tša mengwaka ya mabjang tšeo di lego gona. Se ke go hlola ga lebaka la pelaelo ya kgolo go aba bohlogoputšwa bao ba hlologetšwego lešoka leo le sa kgomiwago la phaka, eupša bontši bja baeti ba tla thabišwa ke kopanyo ya bjale ya tlhago yeo e sa thibelwago le tekanetše ya iketlo ya dibopiwa.

Translated by Lawrence Ndou