Richtersveld

Ya Go Fapana la Eden

©Shem Compion

Richtersveld e dutše kgolekgole leboa-bodikela bja Aforika Borwa. Ka fao, e kgole kudu go se sengwe le se sengwe, se kgagantšwe ke lewatle la Atlantic ka bodikela, Leganata la Namib ka leboa le sethokgwana sa mehlare ye me nnyane se se omilego sa Kalahari go e la bohlabela. Se ke selete sa go oma, ka sethegeniki ke leganata, ka pula ya palofase ya dimelimetara tša 220. Dithaba tša maswika a go ba le molete wa go se be le selo ka mafelong a sephara ao a fišago. Dibjalo tša go Mama tša matlakala a makoto a kgomaretše maswika a magolo a go tloga thabeng gomme a iphihla ka meriting. Dithemperetšha tša selemo di ka namelela go fihla digerata tše 50 gomme mašego a marega a ka ba a go kgahla. Mothopo a mo tee fela wa meetse a ngwaga ke Noka ye e maatla ya Mmala wa Namune, eo e elelago ka go sa tsebe ka lenageng la ga se medise selo. Bjale, go ya ka tše ka moka, Richtersveld ke ye nngwe ya maganata a tlhago ye e fapafapanego go feta ka moka lefaseng.
Gape e na le setlwaedi sa mohola wa setšo se se telele kudu, yeo e laetšwago ke thoto ya setšo ya balemirui ba MaNama, bao ba bego ba fodiša dipodi mo mengwageng ya go feta 2000. Seriti sa tlhago le setšo sa selete ka fao a sena le theko gape mohlamongwe ke kgaogantšho ya lefase ya selete yeo e netefaditšego maemo a sona a setlogo. Ka mantšu a mangwe, go thata go fihlelela maatla a go fapafapana a go laola lefelwana le (ba ka kakaretšo sentšego dilo tša naga ka moka) go e bea bonolo ga se ba hwetša mokgwa wa go hola ka Richtersveld.

Karolo ya Moswananoši ya Aforika

©Shem Compion

Bjale, se se ra gore eng mothong yo mongwe yo a nyakago go hlohlomiša Richtersveld lehono? Gabotse, go ya ka dipeelano tša tlhabollo ya batho, go na le ditsela tše mmalwa batho ba ba nnayne. Ke ditorotswana tše nnyane tše mmalwa tše di fago tsela efe goba efe ya lenaneokgaparara la leago le tša boeti. Ditiro tša ekonomi di dinnyane kudu. Go na le bonnyane bjaa temo ya kgwebo ka mabopong a Noka ya Mmala wa Namune, eupša tiro ye kgolo ka lefelong ke meepo ya taemane (yeo o bonalago e laolwa ke dikhamphani ka moka tše maatla tša go šoma ka fase ga seširo sa go tsenelege sa sephiri). Eupša e re ke se gatelele taba. Richtersveld e a fihlelega botse gomme go boima go akanya leeto la go ya karolong ya moswananoši ye ya Aforika.
Eupša, pele ga ge re tšwela pele, ke swanetše go bolela gore Richtersveld e ka se kgone go kwešišwa go tšwa ka kwešišo. Selete se se swana le eie; molokoloko wa didiko tša go ba le bogare bjo bo tee ka dibjalo le diphoofolo tša go ba le mohola tša go fapafapana, dilete tša sepolotiki le dihlopha tša setšo tšeo di lego gona ka gare ga ye nngwe le ye nngwe. Sa bohlokwa kudu, Richtersveld ke karolo ya seleta sa Namaqualand ka bophara, gomme ye nngwe e ka se ahlaahlwe ka katlego ka ntle le ye nngwe.

Namaqualand

Go swana le Richtersveld, Namaqualand e omile gomme ka go rialo ke selete sa kgole. Methopo ye mengwe e bolela gore kitlano ya palo ke fela motho yo 1 ka sekwere sa metara, gomme tsela ya mathomo ya sekontiri ka seleteng e agilwe fela ka bo-1960. Ka go realo, ditoropo ke tše nnyane goome di phatlaletše, di arogane go tšwa go ye nngwe le ye nngwe ke mafelwana a bophara a go se amogele baeti a naga. Eupša, go swana le ka Richtersveld, ke lefelo la go kgeloša go le etela le go fihlelelwa ke baeti.
Go batho ba bantši, hlakano ya mathomo le Namaqualand ke ‘di-daisie’. Ye ke khutsofatšo ya pontšho ya letšoba la ngwaga le ngwaga leo dimilione tša dimela di bulegago go thunya mo dibekeng tše mmalwa tša seruthwana se sengwe le se sengwe. Pontšho ye ye ngwaga le ngwaga ke tlo a bone ngwaga ka ngwaga, gomme Namaqualand yeo e tlwaelegilego ka boroko e pompa ka baeti mo sehleng sa matšoba. Ka maswabi, matšoba ga a sware go lenaneo la dinako gomme go fihla ka nako ya maleba e ka bothata.

Nako ye Botse ya go Etela

Richtersveld ke, go bohlokwa gore, ke leganata ka melao ya tlwaelo ge e dirišwa. Dikgweding tša selemo (bogareng bja Diphalane go ya bogareng bja Dibokwana) go fiša kudu gomme le gona go omile, le dithemperetšha di ya godimo digata tše ka bago 50. Dikgweding tša marega (Mopitlo-Mosegamane) go ka koloba kudu gomme ga ba boleta, kudukudu ka mathapama le ka pela mesong. Ka fao, dihla tša ka nako ya go etela ya fase le ya godimo ke dinako tša gago tša maleba.
Ka tshwanelo, leka go etela Richtersveld nakong ya sehla sa matšoba mathomong a seruthwane (mafelelong a kgwedi ya Mosegamane go ya bogaregn bja Lewedi). Dithemperetšha di botse le boso ka tlwaelo ke bo botse. Go feta fao, ye ke nako ya ge bontšhi bja dibjalo bo bulegago go thunya, khupetša lenaga ka mmala go swana le seswantšho sa Jackson Pollock.
Le ge go le bjalo ela hloko, gore ga go na ditiišetšo dife goba dife. Ge ke be ke le ka Eksteenfontein, go fa mohlala, pula ye e nele mo go tiilego diiri tše 24 le phefo ya bokgahlo ye e tšwago lebopong la lewatle. Re be ra swanela go dira sebaka ka ntlong ya baeti yeo e sa beakanywago ya baotledi ba dithuthuthu ba kolobilego bao ba be ba gapeletšwa go nyaka tšhireletšo go tšwa go boso bja go kwiša bohloko.

Translated by Lawrence Ndou