Ditšheri tša go tanta (Prunus avium) di tšwa go dikarolo tša Yuropa, Turkey, Afrika le Asia. Tšhupetšo ya pele ya ditšheri e be e le ka 372 go 272 BC; se se laetša gore ditšheri tša mathomo di ka no ba di bjetšwe kua Greece ya kgalekgale.
Ditšheri tša mmala wo hubedu wa go fifala, tša go ba batamelane le, goba ditšheri tša tart, Prunus cerasus, tšeo di golago mo mehlareng ye mennyane; gantši di šomišwa go apea bjalwa le go paka. Ditšheri tša go baba di monate go feta ditšheri tša go tanta mme di na le maemo a godimo a melatonin.
Mo Afrika Borwa, go tšweletšwa fela ditšheri tša go tanta, ka bontši bja tšweletšo bjo bo tšwago mafelong a ka toropong a go tonya a Ceres. Le ge go le bjalo, ke Toropo ya Freistata ya Ficksburg, yeo e tumilego kudu ka ga tšweletšo ka ditšheri tša glanzed, le moletli wa ngwaga wa ditšheri, wo swarwago ka Nofemere.
Temo Ditšheri Mo Afrika Borwa
Go ya ka dipego tša histori, ditšheri tše nnyane tša mathomo mo Afrika Borwa di bjetšwe go Gydo Pass ka ntle ga toropo ya Kapa Bodikela ya Ceres, ka 1890. Le ge go le bjalo, tšweletšo ya kgwebo ya mathomo ya ditšheri ka mo Afrika Borwa, e thomile ka 1904 kgauswi le Clocolan, ka mo profenseng ya Freistata. Ka mo lefelong le, Harry pickstone o bjetšwe dihektare tše ka bago tše 5 tša ditšheri, ka thušo ya missionaries ba German.
Temo ya ditšheri, e be e ntše e gola ka go tloga fao. Ka ngwaga o tee fela, magareng ga 2017 le 2018 pšalo ya ditšheri e ile ya oketšega ka 25% go palomoka ya 388 ha. Go na le mafelo a ditšweletšo a 30 mo ka Afrika Borwa, ao a laolwago ke batšweletšikgwebo ba 23 cherry ka palomoka ya 1 000 ya tšweletšo ya ditšheri mo sehleng sa 2018/19.
Go bile le koketša ya 76% ya tšweletšo ya magareng ga 2013, le 2018, se ke ka lebaka la thušo ya mašeleng yeo e filwego ke crop fund Kgoro ya Temo ya Kapa Bodikela. Thušo ya mašeleng e thušitše go oketša hwetšagala ya medu ya mehlare ya ditšheri, go ngwadiša dikhemikhale tša maleba tšeo di dirišwago go mehlare ya ditšheri, le kgoboketšo ya tshedimošo ya ditšheri ka mo Afrika Borwa. Dinyakišišo gantši di dirwa ke mokgatlo wa Batšweletši bja Ditšheri bja Afrika Borwa (SACGA) le Hortgro. Dinyakišišo tša bjale di na le thuto ya tlwaetšo go laetša tlwaetšo ya ditšheri mo dileteng tša klaemete ya go fapafapana.
Bolemi bja ditšheri I bo dirwa fela go mafelong a a itšego ke lebaka la huetšo ya dinyakwa tša klimate tša sebjalo. Ditšheri di nyaka selemo sa magareng le marega a go tonya, ka makala a go tonya a ka fase ga 7°C. Dintlha tše di thibela bolemi bja ditšheri mo dileteng tša godimo kua Ceres ka Kapa Bodikela, gammogo le Freistata, le Northwest, le mafelong a manyane a Limpopo, Gauteng, le diprofense tša Mpumalanga.
Ditšheri ke dibjalo tša go butšwa ka pela, ka matšatši a 55 go ya go a 70 go tšwa go monontšho go ya go puno, go eya ka khalthiba. Puno e šomiša maatla; ditšheri di swanetše go bunwa ka diatla le go boloka dikala. Di swanetše go fodišwa go 0.5°C go netefatša di ba le bophelo bja šelefong go romelwa ntle go UK – maraka wo mogolo, Middle East, Yuropa, le Russia.
Dikhalthiba tša Ditšheri
Bolemi bja tšheri ya go tanta ka mo Afrika Borwa bo thomile ka pšalo ya dikhalthiba tša ditšheri tša go swana le pela, go swana le Early River, Early Red Five, Giant Heidelfinger, and Bing. Go tšwa go tše, Bing ye kgolo ya mmala wo montsho le bohubedi le Heidelfinger e koto di sa ntše di bjetšwe. Ke mehuta ye megolo ye kgolo bjetšwewo ka mo Afrika Borwa, tše di akaretša Royal Hazel, Royal Dawn, Royal Lynn, Royal Edie le Royal Helen. Mehuta ya go swana le Van le mabose Ann di šomišwago bjalo ka monontšho. Khalthiba ya pele ke Royal Tioga gomme sehla sa tšheri se fela ka staccato.
Khalthiba e tumlilego ya tšheri ya tart (kua USA) ke montmorency.
Bjalo ka ge e ile ya lemogwa ka gare ga pego ya Cherry Industry Overview ya Julae 2019 mohuta wo mogolo wa tšheri mo Afrika Borwa wa bjalwa ke motho a e e khubedu ke yo mokhubedu wo mofsa, Roya Hazel. Ye ke mehutahuta wa bophelo bjo botelele; bo maleba go sepedišwa ka dikepe ebile go na le palomoka ya 10% dibjalo mo Afrika Borwa, tša ka fase ga dihektare tše d ka no 390 ka 2019. Dikhalthiba tše dingwe tša tšheri di bjetšwe dingwe ka sekala se segolo gomme bontši di akaretša Royal Edie en Royal Helen.
Translated by Lebogang Sewela