Poreimi e Swiri Bjalo ka Sebjalo sa Kalafo

© Bernard Dupont
Poreimi e swiri ye kgolo Ximenia caffra ke mohlare wo monnyane goba lešokošokwane ka dienywa tša mmala wa namune le mešomo ye mentšhi ya setšo. Gantšhi e šomišwa bjalo ka mollwaneng wa thibelo ka serapaneng go goketša dinonyane le dirurubele tša go ja dienywa, e ka gola go fihlela dimetara tše 6 go ya godimo le makala a go koba mokokotlo. Mohlare o tsebja gape ka poreimi ya sethokgwa goba poreimi ya kgabo.
Poreimi e swiri e mela ka dithokgweng, dinageng tša bjang sebjalo tša go mela ka mahlakoreng maswika gape e mela ka dithabaneng tša mohlwa. Ka Aforika Borwa mehuta ye mebedi ye e golago ka dileteng tša leboa le bogareng bja Limpopo (var. caffra) gape le ka Mpumalanga, Limpopo le KwaZulu-Natala (var. natalensis).

Bontšhi bja dikarolo tša sebjalo bo a šomišwa.
Bokgabo go tšwa matlakaleng bo šomišwa bjalo ka sehlatšwa mahlo, dithakeng le go tloša diphelakadingwe mmeleng. Matlakala a lerole a šomišwa go alafa boopa le phišo.
Medu ya lerole e šomišwa ka sophong le bjalweng bjalo ka semaatlafatši gammogo le go fodiša dišo, mola bogobe bjo bo dirilwego ka medu bo ka thuša ka go feroga dibete ka boimana. Seenywa sa bohla bo godimo ka bithamini C (27%), se lewa ke dinonyana, diphoofolo le batho gomme bo ka šomišwa go dira dijamo. Dikoko le tšoan di a jewa. Kota ke ye thata gomme e šomišwa go dira diswaro tša didirišwa goba ka go ageng.
Peu e na le poelo ya godimo (60-70%) ya oli yeo e sa malafatšego gomme e nopolwa e tonya. E humilego ka diesete tše makhura tša go retela ka botee gomme di šomišwa bjalo ka oli ya lebone, go nolofatša matlalo a diphoofolo le oli ya go tšhaša borwa.
Ka lebaka la sebopego sa poreimi ye serolane oli ya esiti ya makhura ye e tiilego le khuetšo go oksiteišene, e na le ditlamorago tša thibela botšofadi gomme e lebogega ka dithoto tša yona tša go monolafatša. E šomišwa bjalo ka oli ya mmele le meriri, e humile ka esiti ya poreimi ye serolane yeo e nago ditlamorago tša mohola mo go tšofalegn ga letlalo. Dinyakišišo ka esiti ya poreimi ye serolane di utollotše kaonafatšo o tshepelong ya madi. Go hlwekiša madi go oketšegile ka sehlopheng sa basadi ba baithaopi ka makhura, ba šomiša setlolo sa go ba le esiti ya poreimi ye serolane ya 0.5m.
Poreimi ye serolane e bjalwa ga bonolo ka peu ye mpsha ya motswako wa 5:1 wa sehlaba sa noka le manyoro. Ke sethibela-komelelo, e huetšwa ke tšhwaane ga nnyanele gomme e ka gola go fihla 0.5m ka ngwaga.

Molaetša wa Temoša Kalafong

Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.

Translated by Lawrence Ndou