Persimmons tša go Lengwa
Persimmons ke mohlare wa dikenywa tša go lewa ka mo mohuta wa Diospyros ka lapeng la Ebenaceae. Lentšu la Diospyros le tšwa go Segerika sa kgalekgale, le rago gore “seenywa sa taola". Persimmon ya Amerika (D. virginiana), e a gola go tšwa go dinaga tša ka Kalefong leboa go Central Pennsylvania le Central illinois. Seenywa se na le molagare wa go lekana 3 go ya go 5 cm, gantši se phaphathi, ebile se na le mmala wo khubedu le maroon. Bontši bja bjalo dikenywa tše mmalwa di na le dipeu tše phaphathi. Mehuta ye mmalwa ya godimo e theiwa maina ebile e phatlalatšwa le go bjalwa ka mabenkeleng.
Persimmons tše ntši tša go lengwa ke persimmon ya Maasia, Diospyros Kaki goba seenywa sa Kaki. Persimmon ya Asia goba ya Sejapane di tšwa go China, fao di bilego di a bjalwa mehuta ya go feta dikete tše pedi tša go fapana. E ile ya phatlalatša go Korea le Japan mengwaga ye mentši ye e fetilego fao dikhalthiba tša tlaleletšo di ilego tša dirwa le go phatlalatša go boditšhabatšhaba mo nakong ya ngwagakgolo wa 19.
Persimmons di tšweletšwa mo mehlareng ya sethokgwa; pele ga go lahlegelwa ke matlakala a yona a matelele, a leather, matlakala a persimmon a matala a go phadima a fetogela go mmala wo serolane wa le mmala wa namune, pele ga marega. Mehlare yeo e bjetšwego e a segwa ka ngwaga ka ngwaga, eupša ge e ka tlogelwa e sa segwe, mehlare e ka gola go fihla go 10 m ka botelele. Mehlare ye e thoma go enya dikenyo ka morago ga mengwaga ye meraro, eupša e fihlelela ka botlalo ka morago ga mengwaga ye seswai gomme mengwaga ya bophelo bja mehlare ke mengwaga ye 40. Poelo ya godimo ya go fihla go 50t/ha e ngwadilwe go dirapeng tše dingwe tše botse.
Matšoba a mela ka nako ya seruthwane gomme dienywa tša Kaki di butšwa ka morago ga nako lehlabula. Mehuta ya go fapafapana e fapana ka mebala go na le serolane sa bofefo le namune ye fifetšego. Gape mehuta e fapana ka bogolo go tloga go 1.5 go ya go 9 cm ya molagare le dibopego tša yona di a fapana go tloga go spherical go nkgokolo le sebopego sa lerotse. Seenywa sa kaki seo se tumelego kudu seo se tšweletšwa se phaphathi gannyane ka godimo le fase ebile se na le mathoko a sekwere le sebopego sa go swana le ditamati ye kgolo. Se na le letlalo le boreledi la go lewa, ebile seenywa se na le mmala wo modipa.
Persimmons tše Thata le Tšeo di Sego Thata
Persimmons di hlophelwa magorong a mabedi a ka kakaretšo, tšeo di melago dikenyo tše thata go fihla di butšwa le tšeo dikenywa tša tšona di sego thata. Persimmons tše sego thata di ka lewa ge dibutšwitše go swana le apola. Persimmons tšeo di tšweletšwago kudu, seenywa sa kaki ga se thata. Seenywa se hloka gase ya morago ga puno go tloša matlalo a thata go tšwa go dienywa pele di ka lewago le go bapatšwa. Ge seenywa se bunwa, se tiile ebile ga se a lokela go lewa ka lebaka la maemo a godimo a tannis, eupša tshepedišo ye e godiša dikenyo le go di dira gore di be dikenyo tše bose.
Ge seenywa se fetšwa go phuthelwa e ka alafša ka gase ya ethylene goba khaponetaeoksaete ka meagong ya go ikgetha, diiri tše mmalwa goba matšatši go ya ka mohuta wa kalafo. Tše ke kgonne go swana le ya bobedi ye e se nago le kotsi go bareki. Ka moka ga tšona ke digase tša go tlwaelega gomme dikalafo tše ga di kotsi go bareki. Kalafo ye ya gase e tloša maemo a godimo a go se tannin ka gare ga dienywa gomme e tšweletša maemo seenywa se tiilego, sa go ba le phopholego ya jelli, tatso ye botse, le mmala wo modipa ebile tla be se loketše papatšo.
Mohola wa Phepo
Seenywa sa Kaki se humilego ka bithamini B2 (riboflavin) le vitamine B1 (thiamin) ebile se na le carotenoids, tšeo di tsebjago ka khuetšo ya tšona ya go fokotša kotsi ya bolwetši bja pelo le dikankere tše dingwe. Seemywa se na le maemo a godimo a tlhale go feta ao a hwetšwagalago ka gare ga diapole ebile se na le gape le na le dintlha tša go swana le kalasiamo, maknisiamo.
Translated by Lebogang Sewela