Mabele a mannyane, a go swana le korong, garase, outse le "triticale" di angwa ke malwetši a mmalwa ao a ka huetšago poelo goba boleng bja dibjalo. Lefelo la Dinyakišišo tša Temothuo le beile lenaneo la malwetši a latelago a bohlokwa go fetišiša.
Malwetši a Letlakala Le Thito
Ruse ke bolwetši bja fankase bjo bo amago bobedi poelo le boleng bja sebjalo, ka bošoro bja tshenyo go ya ka maemo a tikologo le mehutahuta ya go amega ga sebjalo go mohuta o itšego. Ruse ya thito e bonwa bjalo ka ye e senyago šoro kudu go feta letlakala ka lona le ruse ya mothaladi, mola rure ya korone e amago outse fela.
Diphulego di ka thibelwa ka go bjala mehuta ye e lwantšhago. Dibolayafankase le tšona ka kakaretšo di ka šomišwa ka dikgatong tša letlakala šupa le folaga go bea bolwetši leihlo, ka ge mehuta e ka fapana go ya ka nako ya tswadišo tša go fenya ditwatši. Le mehuta ye mengwe, mathata a ka ba tlošwa ka go bjala mabele a mannyane pele sehleng.
Phoka ye bonolo ya lerole ke ye nngwe ya bolwetši bja difankase bjo bo amago matlakala le dithito tša mabele a mannyane. Go swana le ruse, e tšweletša mašobana ao a phologa ka mašaledi a monggae goba dibjalo tša boithaopo nakong ya sehla sa go se be le dibjalo. Ka tlwaelo bolwetši bo hlagelela ka mašemong a bjetšwego ka go pitlagana ao a nontšhwego go fetiša. Tirišo ya dibolayafankase matlakaleng ke mokgwa wa mathomo wa taolo.
Septoria gantšhi e hlagelela ka bjalong tše di bjetšwego ka go pitlagana, korong e nontšhwego kudu. Mehuta ye e fapanego ya bolwetši bjo ba difankase e gona, ka septoria leaf blotch kudu e hlagelela ge sehla sa go mela se kolobile goba se n ale phefo. Mo nakong ye e fetilego, balemirui ba be ba ka fiša mašemo a bona go tloša septoria, eupša tirišo ye e na e nyatšitšwe lehono ka ge e senya bobedi mohola le ye e se go moholo. Dikgetho tše kaone ke go bjala dibjalo tše di lwantšhago tša go fapafapana le go šomiša phetošopšalo go kgaola leboo la bolwetši. Dibolayafankase tša matlakala tša go fapafapana le tšona di gona go thuša go laola bolwetši.
Malwetši a Hlogo Ya Lebele Le Mabele
Bunts le smuts ke malwetši a difankase a fetetšago mabele a mannyane le mehuta ya diphedi tše dingwe tše mmalwa tša bjang. Malwetši a bohlokwa go fetiša a tše ke smut se lokollogilego le smut se khupeditšwego, tšeo di fetelago peu e melago le dibopego tša tshepedišo ya phetetšo, ka morago ga moo e le bolwetši bo fetelago hlogong ya tlhalenama le go e fetošetša go bontšhi bja mašobana. Kalafo ya peu ke tsela ye e šomago gabotse kudu ya go thibela bolwetši bjo, ka fao o seke wa leka ka peu yeo e sa kgonthišago goba ye e sa alafšwang.
Lešobana la Karnal le be le hlaotšwe la mathomo ka Aforika Borwa ka Manthole 2000 ka lefelong la nošetšo la Douglas. E bonwa bjalo ka bolwetši bja tswalelelo phulega, ka fao phulego ye e gononelwago e swanetše go begwa Kgorong ya Temothuo. Magato a mmalwa a dirišitšwe go thibela go phatlalala ga bolwetši mo lefelong le amegilego, go akaretša go hlatšwa metšhene ka morago ga ge e šomile ka tšhemong ye e amegago.
Dithoro tše di fetetšwego di tšwelela di le boso, di foforegile le go ntšha monkgo o phošagetšego wa “hlapi”, oo o fetišetšwago folourung ye e šitšwego. Bolwetši bo šitiša go mela ga dibjalo gomme go feletša ka go butšwa pele ga nako le go hwa. Tlhhlobo ya maekheroskoupu ya peu e ya nyakega go hlaola ka tshwanelo bolwetši, ka ge ka mehla e sa huetšego hlogo ya lebele ka moka. Mola dibolayafankase tše dingwe di ka thuša go fokotša go hlagelela ga bolwetši, ga go a selo seo se ngwadišitšwego go thibela phetetšo.
Malwetši a Motheo wa Thito Le Modu
Go tšea ka moka go ama medu, korone le motheo wa thito ya mabele, kudu korong. Bolwetši bja fankase gantšhi e hlagelela ka ditšweletšong ye e tseneletšego, fao pH ya mabu e le go kalaka, mabu a hlaelago naetrotšene le goba mankanese le a monolego ka go fokola. Bolwetši gape bo hlagelela kudu nakong ya mengwaga ye e kolobilego le ka ditšhemong tše di nošetšwago.
Phetošopšalo ya sebjalo ke tsela ye kaone go roba leboo la bolwetši, mola e netefatšago gore dibjalo tša Korong di na le phepo ye e lekanego go tšwetša pele medu ye e itekanetšego, le yona e tla thuša.
Patso ya leihlo, Seroba lehlokwa kudu le ama korong ka lefelong fao pula e nago marega. Bolwetši bo oketšega ka dibjalo tšeo di bjalwago ka pela, mafelong ao dibjalo di nontšhwego go feta le kgamolo ye e fokolago.
Bolwetši bo koafatša makala a a lehlakoreng, a tsebjago bjalo ka dilema, le go iša go butšweng ka pele ga nako ga hlogo ya korong, seo ka morago se tla dirago gore go be boima go buna korong. E laolwa ka phetošopšalo le tšhomišo ya dibolayafankase.
Translated by Lawrence Ndou