George Bizos, o tsebega a le motho yo a emelelago kgatelelo ya kgethologanyo. O ile a tuma ka go ba o mongwe wa batho ba sehlopha sa Afrikaner Bram Fischer — ke setlogolo sa mopresidente wa Orange Free State Boer — yo a ilego a emelela Mandela gare ga boemo bjo bogolo bja kgoro (Rivonia Trial) ka ngwagakgolo wa seswai.
Mmegi wa ditaba, Debora Patta, o ile a gopotša Bizos gore o a tumišwa kudu ka ge a ile a phološa Mandela le baberišane ba gagwe gore ba se bolawe. Gomme Bizos o ile a araba a re “Ke fiwa tumišo e ntši, se ga se sepe”
Bizos o ile a hlaloša gore seo se ilego sa mo tshwenya kudu e ile ya ba sekagare sa taba ye Mandela a ilego a e bolela pele a hwetša kahlolo. O be a tshwenyegile gore mantšu ao a somišitšwego a ka be a dirile gore moahlodi a nagane kudu ka go fa kahlolo ya bolaya.
Bizos o rile: Maemo a ka ka taba ye, ke gore ge kakanywa ya mafelelo e le pele le go tšweletšwa, ke be ke tshwenyegile kudu, go kwa ge a ntšha taba ya gore o ikemišeditše go hwela seo a dumelago go sona. Ke ile ka boledišana le yena ka re, 'Nelson o swanetše go lemoga gore seo o se boletšego se ka dira gore ba nagane gore o tsomana le lefu.
Ke a tshepa gore seo o se nyakago ke go phela le go itumelela seo o dumelago go sona. Bjale, se ke sona se o swanetšego go se bolela. Gomme a šomana le tema ya gagwe ya mafelelo e fela o ile a tšea maele a ka a beat aba ka tsela ye: “Ge go hlokega gore ke hwele se ke dumelago go sona, ke kemišeditše.” E be e le ona maemo a ka ao.
Patta o ile a botšiša, 'O be o nyamile ge ba hwetša kahlolo ya bophelo?' Bizos a fetola a re, 'potšišo ye e šele. E be e le kimologo. Kahlolo ya bophelo ga se selo se o ka itumelelago ka sona. E fela re be re na le maleba gore ba se e dire. Mo tiragalong, botši ba bona ba ile ba dira kahlolo ya bophelo.
Bizos o ile a fetša dikgoplo tša gagwe ka Nelson mandela le balwantšhi ba bangwe ba tokologo. O ile a botšišwa gore, ke eng seo a ikgantšhago ka sona. E be a fetola a re, “Go hlakana le batho ba, le go fa maemo a ka, batho ba ke bagale. Moemedi o bohlokwa le yena. Ge o nyaka go ba moemedi wo botse, o swanetse go ba le modirelwa wo botse.
Gomme ke bile le mahlatsi go kopana le le banna ba botse, ba bogale ba pelotelele le basadi bao ba be ba ikemišeditše go hwela tokolo ya bona. Gomme ke a ikgantšha gore ke kgonne go ba le tema maphelong a bona.
Translated by Lebogang Sewela