Nama ya lepelepele ka Aforika Borwa gantšhi e rekišwa e kgahlile ka botlalo goba e le foreše. Mola baabi ba bangwe ba nama le bona ba neelana ka dikarolo tša dirope le dikgara, dikateng le makhura a lepelepele, gotee le ditšweletšwa tše di diragaditšwego go swana le tšhohlo ya sebete sa lepelepele, lepelepele le le dirilwego ka phufudi, diphaye le ditšweletšwa tša lepelepele tša go fodiša.
Ditšweletšwa tše dingwe tše di amanago le lepelepele di akaretša foie gras (sebete sa lepelepele), mae a lepelepele, le lepelepele la fase le ditšweletšwa tša mafofa. Mapelepele le ona a thwalwa ka dipolaseng go ja dikgopa bjalo ka tsela ya go kwana le tlhago ya laola disenyi tše. Mapelepele a bohlokwa ka go šireletša diruiwa tša maphego tše nnyane tša go swana le dikgogo magotlong le dibatana tše nnyane.
Go Diragatša Nama ya Mapelepele
Mapelepele a bolaiwa ka maselageng a go akaretša le kgogo (ka botsebi ‘ya kgogo’) eupša go tla nyaka go fotela ga nnyane go amogelwa ka didirišweng tša go bolaya ka lebaka la boima bja tšona. Fela tlhohlo ye tee ya go bolaya mapelepele (goba nonyana ya meetseng) ka ge go bapetšwa le dikgogo ke gore di na le mafofa a sepelete ao a hlongilwego ka tsinkelo ka letlalong. Metšhini ya go bapola le go tloša diruiwa tša maphego mafofa ke selageng sa diruiwa tša maphego di ka se tloše mafofa ka botlalo le go dirwa ka diatla go ntšha mafofa a sepelete a setšego le go tlošwa ga nyane ga lepelepele fase ka dinako tše dingwe di a nyakega.
Tshepedišo ya go bolaya e akaretša go anega, go kgama, tanka go bapola, go hlobja mafofa, go tlošwa ga ditho tša ka gare, go kgaolwa dikarolwana (ge go nyakega) le go di phuthela. Mapelepele ka moka a phuthelwa, a pakiwa ka mabokosong le go rekišwa ka bobedi ka sebopego sa go ba foreše le go kgahla.
Mapelepele a ka tšwela pele go diragatšwa, di dirwa dikarolwana le go beakanywa ka ditšweletšweng tša go swana le tšhohlo ya lepelepele, sepeke sa lepelepele, lepelepele la go ntšhiwa marapo, sosetše, le lepelepele le dirilwego ka phufudi. Makhura a lepelepele a lekanyeditšwe ka godimo ka lebaka la ona la tatso le kwagalo ka molomong e tloga go ya ka dijong tša go swana le matapola a gadikilwego gomme gantšhi e theko ya fase go feta potoro. Makhura a tšewa go tšwa makhureng a lepelepele le letlalo le le tšweleditšwe nakong ya go bolaya le kgaolwa dikarolwana. E na le ntlha ya godimo ya go dirwa ka phufudi yeo e e dirago dore e swanele go apea ka ntle le go tsentšha mohlodi goba tatso ye e fišitšwego.
Mae a Lepelepele
Ga se fela mae a lepelepele a lego magolwane go feta a kgogo le go ba le palo ya godimo ya methobe ya mae, eupša dikgapetla le tšona di kotwana se se rago gore le bophelo bja šelofo.
Boleng bja phepo ya mae bo theilwe godimo ga tšeo diphoofolo di feptšwago. Temothuo ay lepelepele gantšhi e ka ditshepedišong tša go sepela ka ntle, fao mapelepele le lebanego le letšatši, diteng tša bithamine ya D di ka ba godimo go feta diphoofolo tše feptšwago ka ntlong.
Mae a lepelepele a bonwa a le a godimo ka go duba ka baka go ya go proteine ye e godimo le diteng tša makhura mo mokgobeng eupša diteng tša meetse di ra gore a ka ba boraba ge apeilwe go feta.
Bolemirui bja Mafofa a Lepelepele
Mapelepele a ruiwa ka go kgethega ka mafofa le tšweletšo ye e fase. Fase ke seetša, ditlhale tša go ba bofofa tšeo di bopago khupetšo ya leganse, mmmele ya mapelepele goba mapidipidi le go šomišwa bjalo ka dikatelo tša go tliša borutho goba go tonya ya diaparo le malao. Mafofa a lepelepe ke a magwašwa gomme a šomišwa go katela mesamo, mesamelwaneng, diaparo le ditšweletšwa tše dingwe.
Go na le mekgwa ye meraro ya go tloša le go ntša mmeleng mafofa a mapelepele: diteko ka morago ga polao, go kgoboketša mafofa go tšwa moo a bego a fokotšwa (nakong ya go tloša letlalo) le go tlošwa mafofa e sa phela. Go tlošwa mafofa e sa phela ga mafofa a mapelepele, se e lego mokgwa wa ka mehla ka difemeng tša dipolase lefaseng ka bophara, gantšhi go hlola gore letlalo la diphoofolo le taboge gomme e dirwa dibeke tše dingwe le tše dingwe tše tshela go ya go tše šupa.
Diteko tša morago ga polao ga puno mafofa a lepelepele le fase ga se ya tirišo. Bjalo ka ge di hlagišitšwe ke melawana ya Aforika Borwa, diselaga - moo mapelepe a bolawago, di swanetše go lahla ditšhila tša diphoofolo, go akaretšwa le madi le mafofa.
Foie Gras ke Eng
Foie gras ka kgonthe se ra ‘makhura a sebete’ e bile ke sebete sa mapelepele (goba maganse) leo le nontšhitšwego go kgontšha go hwetša makhura a mantšhi a mmele seo se feletšago mo sebeteng se se nnonego. Pele ga ge go hudugwa, dinonyana tša meetse tša go swana le mapelepele di tla itlatša dimpa go ntšha dibete tša tšona, seo se tla go aba maatla mo nakong ya tšona ya dikhudugo tše telele.
Temothuo ya sebjalebjale, go fepa korong ye inetšwego ka seatla le mago go swana le seo Magirika a kgale ba bego ba se dira, e be ya emelwa ke go fepa ka tšhupu. Diruiwa di fepa-kgapeletšo ya lefela gabedi ka letšatši mo dibekeng tše pedi ka tshepedišo ya go fepa ka tšhupu ye e bitšwago ‘gavage’. Dinonyana gantšhi di bewa ka dihokong tše nnyane, di palelwa ke go hlapa goba go itokiša. Mokgwa wo o thibetšwe ka dinageng tše dintšhi, go akaretšwa Aforika Borwa.
Ka morago ga go bolaya ga mapelepele a fepilwego ka kgapeletšo, dibete tše nontšhitšwego di lokišeitšwa di le bjalo, di tsentšhwa ka bolekaneng goba go dirwa muse goba gantšhi tšhohlo ya foie gras.
Translated by Lawrence Ndou