Uthoma Njani Ukufuya Iimfesi Eendaweni Ezisemakhaya

© Nicholas James

Ukuthoma ibubulo le-aquaculture eSewula Africa ngehloso yokukhiqiza iimfesi ezifuywa emanzini afretjhi, abafuyi abatjha batlhoga kobana babe namano, irhono, kanye nendawo elungele kobana bangakwenza lokho kanye nensetjenziswa ezifaneleke zokobana bangazisebenzisa enarheni leyo.

Izinto Eziqakathekileko Zokobana Wenze Ibubulo Lokufuya Iimfesi

Kunamahlangothi amathathu aqakathekileko okutlhogakala bona uwatjheje ngaphambi kokobana uthome ibubulo lakho lokufuya ngendlela ye-aquaculture. Umfuyi wemfesi omutjha uzokutlhoga i:

Amano webubulo /-business plan
Inarha lapha uzokwakha khona
Amano asebenzako

Ngebhadi, ilwazi lamano livamise ukutholwa ebantwini nanyana emithonjeni enikeza ngelwazi lakade esele liphelelwe sikhathi nanyana ekungasilo. Sele kumahlandla amanengi iinhlangano zamabubulo ezifisa okuhle ziphinda iimphoso ezenza bona i-aquaculture ifeyile ngeminyaka yabo-1960. Amaphrojekhi amatjha bese ayafeyila godu.

E-Africa yoke, sithola amadamu amancani, azele amanzi ahlwengekileko, angatjhingeliko, azele mongrel fingerlings ezingaziwako. Ukupha iimfesi ukudla emasistimini la akukavami, azitlhogonyelwa begodu ngeskhathi iphrojekthi le sele ifeyila, ikomidi enikela ephana ngenluleko zabe sele kade yakhama.

Amabubulo Azijameleko

Ukuthuthuka kwe-aquaculture eyenziwa emakhaya kutlhoga bona urhulumende azimisele begodu amanye ama-agency wokuthuthukisa asebenzise irhono lenkampani ezizijameleko ezifaneleko. Iinkampani ezizijameleko zingarhona ukurhelebha ngokwenza ama-busines plan imakhowo yeplasi kanye nokuthwasiswa kwabafuyi bemfesi abatjha. 

Zikhona iindlela zokufuya iimfesi ekungizo begodu zietjenziswa enarheni ezifana neze-China, Thailand, Indonesia, Bangladesh begodu sele kungezeleleka ukufuywa kwazo eenarheni ezifana nenarha eziseMpumalanga esemakhaya kanye ne-America ephakathi. Amaplasi aphumelelako wokufuya iimfesi madamu avundiswako. Amadamu akhiwe phasi aletha inzuzo-eqakatheke njengamadamu asenarheni ezisemakhaya; akanangozi khulu, akatlhogi khulu igezi, akatlhogi irhono elinengi begodu akhiqiza iimfesi ezinengi ezihlangana kwamatani ayi-18 qobe i-hectar. Isistimu yokufuya le, sele ikope lula amarekhodi asebenzako begodu ingalandelwa nalapha eSewula Africa. Imakhiwo yama-aquacuture ilula kodwana ihlakaniphile begodu ayisebenzi isdala.

Kutlhogeka kobana kutjhejwe khulu umakhiwo wamadamu kanye nokwakhiwa kwawo, ikhwalithi yamanzi, ukustokwa kanye nokuvundiswa kwamanzi, ukuvumela ukobana ukudla kwemfesi kukhule ngokwemvelo. Ilwazi ngamadamu wemfesi ezifuywa ngomncopho wokurhweba ngazo nazo likhona.

Ukuthwasiswa Kwabafuyi Bemfesi Abatjha

Kuphakanyiswa kobana ukuthuthukiswa kwe-aquaculture eyenziwa eendaweni ezisemakhaya kutjheje ekuvulweni kwesikhwama semmali esizokunikezwa abosomabubulo abazijamelako kanye nesensetjenzisweni zokufuya iimfesi. Iinsetjenziswezi akukafanele kobana kube ngeze zingalethekunoloji eliphezulu nanyana isistimu ebudisi.

Iinsetjenziswa zokuthwasiswa kwabafuyi abatjha akukafaneli zibe sendaweni ezikude nalapha kunentlhogeko zemiphakathi esemakhaya nanyana lapha kunobujamo bezulu obufuthumeleko obukude kunalobo obutlhogakalako. Kunokobana kube njalo kungcono kubensetjenziswa eziqaliswako lapha zibekwe endaweni lapha zitlhogakala khona, eendaweni eziphasi, eendaweni ezisemakhaya. Iinsetjenziswa ezitjengiswakwezi kufanele zifane nalezo imiphakathi yemakhaya ezozitlhoga ukwakha ipumelelo emaphrojektini wayo.

Amabo webubulo aya ngokuphumelela kwerhwebo lizokuphakamisa isikhwama semmali kunalezo ezilinga ukoba zibeke isikhwama semmali esiya ngendlela ezibudisi nezingakafaneleki i-Recirculating Aquaculture Systems (RAS) ithekunoloji, evamise ukuba sesigabeni serhubhululo kanye nesokuthuthukiswa, ngebanga lokobana kunganamarekhodi abonakalako wepumelelo.

Iindaba zokufuya ngokuphumelela kwemfesi zikhona, khulukhulu enarheni ye-Asia, kodwana sele zingezeleleka kwanjesi nenarheni ye-Africa, khulukhulu e-Zambia, zitlhoga ukuzikopa.

Translated by Busisiwe Skhosana