Ukubayi Sangoma

UNothando Kubukeli usidembela bona kweza njani abe yisangoma.

Ukubizwa kwakaNothando

©Eric Miller

Ngisesemntazana osakhulako, ngagula. Ngobunye ubusuku, ngigula, ngabhudanga ngikhamba ehlathini nezangoma ezinengi. Ngelinye ilanga ebusuku godu, ngabhudanga ngizombelezwe yizangoma, kweza iphimbo kimi, nekwakuyiphimbo lozimu wami, lingitjela bona, ’Lo ngutitjhere wakho.’

Kwasukuma isangoma eside, siphethe isgodo esinetjhoba elide, lasibeka phambi kwami lathi, ’Ukusukela namhlanjesi, ibizo lakho alisese nguNothando. Sele unebizo elitjha kwanjesi, ibizo lesangoma. Ibizo lakho ungu Nomagqirha.' Ebhudangwenelo, iphimbo lekazimami langitjela bona isangoma ebesikhuluma namesi sibizwa bona, ngu Solomon Gomono, nokobanyana sizomthola endaweni yeUitenhage, nokobana uzokuba ngutitjhere wami.

Ngatjela ubaba ngebhudangweli. Kwakusiphiwo esibuya ebazimini bami, bona ngibe sisangoma. Sasuka ngesitimela saya eUitenhage sayokuzuma uSolomon Gomono. Ngemva kokobana sibuza, buze, sathola lapha ahlala khona, e iGxapa, lapha ekhabe esebenza khona. Ngathi ngisangena ngebadi, ngazizwa sele ngiba bhedere. Isangomesi bekungiso lesi engisibone emabhudangweni. Wangiqala emehlweni, wathi kubaba, 'indodakazakho le, ayinayo imiraro yobulwelwe behliziyo, nakancani. Unesiphiwo sokuba yisangoma.'

Umnyanya Wokugezwa

©Eric Miller

Ukulungiselela ukuyozilolongela ukuba yisangoma, kwafanela bona, ngenzelwe umnyanya wokuhlanjwa, nabanye abodade ababunane, namasokana. Kwafanela bona sisebenzise iintatha ezahlukahlukeneko esazinikezwa yisangomesi. Esinye kwakumrabhu womuthi imaphipa, kwakufanele bona sihlale ngethungeni lamanzi ubusuku boke. Esinye kwakumaqembe weMpepho, nayo ebeyisethungeni elinye.

Ekuseni, sageza ngamanzi anenhlanhla ezisemathungeni, amabili la. Ngesinye isikhathi besigaya umrabhu omhlophe obizwa bona yisilawu,otholakala ehlathini, bese siwufaka emanzini, siwurure ngesgodo uze ube namagwebu, ngemva kwalokho sisele amagwebu la.

Sitjhise impepho godu,sithunyisele.Kulokha izinto, ezifihlakeleko, ezibonwa yizangoma kwaphela, zivela khona. Ngaphambi komnyanya ngangihlala ngibhudanga, ngobamkhulwami owalalako. Kodwana ngemva kokobana ngithunyisele ngempepho, ngezwa ngomoya omakhaza ebusweni bami, ngambona ajame ngaphambi kwami, abonakala, njengomuntu ophilako. Wangipha iimbusiso, ngekusasa lami. 'ukhethe umuntu ofaneleko, bona azokulolonga' watjho njalo.

Ngiqinile begodu Ngitjhaphulukile

©Eric Miller

Ekugcineni komnyanya lo wokuhlanjwa, kwafuneka bona sigide. 'Gidani, noke kufanele nigide,' Watjho njalo utitjhere wami, kweza iinhlobo nabangani bethu bazosibukela, basivumela iingoma begodu bawahla nezandla, sagida ngethabo, sigidinga nabezimu.

Ngangineminyaka eyi-16. Ngazizwa ngiqinile begodu ngitjhaphulukile. Kwakungelinye lamanga wethabo epilweni yami. Njeke sele, ngimdala nje, awukho omunye, umsebenzi engiwenzako, ngaphandle kokuba yisangoma, ngombana ngizalwelwe ukuba ngiso. Ukuba ngunomakhitjhi ngizikhethele.

Ngesinye isikhathi,angibi nomsebenzi iimveke, ngombana akekho oza kimi azokubhula, kodwana kunesikhathi lapha beza khona, kanye ngenyaka, ngiyakhamba, ngiyokusebenza e-wellness centre emakhitjhini we-Observatory. Kimi kuza, abantu abanzima, amakhuwa, nama-coloured bazokuhlola. Ngiphosa amathambo, ngibatjele bona, yini okungakalungi amaphilweni wabo, abanye bangibawa bona, 'mama, sitlhoga bona uyokuhlamba izindlu zethu zinesinyama'. Amabhudango wami anamandla, begodu izinto ezinengi engizibhudangako ziyenzeka. Lesi ngesinye sezipho sokuba yisangoma, akusekho angingakutjho, namkhana enginganihlathululela ngamabhudango la. Izangoma, akukafaneli zikhulume iindabezi.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana