I-Asparagus

© Louise Brodie
Ibizo lesayensi: Asparagus officinalis
Ibizo elijayelekileko: Yi-Asparagus

Ukuqhazwa Kwesitjalo

I-Asparagus sitjalo esirangako nanyana yikhambi lomndeni we-Asparagaceae. Isitjalwesi sikhula simurabhu ongaphasi, okwaziwa njengomqhele. Imirabhu eyehlukahlukeneko ivela emqheleni, ivele seyivela phasi, le yincenye evunwako beyidliwe. Imikhonto ye-asparagus ivunwa lokha nasele ikhulileko begodu isathambile beyimnandi, nasele ikhulile ihlangana namasentimitha ayi-15 kuya-20 phezu kwehlabathi. Nange imikhonto wayo ivunyelwa ukukhula ukudlula lokhu iyaqina ikhiphe isiqu esiqinileko kanye namagatja ibe namakari akheke njengefeni.
Istjalo se-asparagus sikghona ukukhula sidlule imitha ngobude.Ukusuka emagatjeni ukuya kuma-berry amancani anga arholela ekwakhekeni kwembewu esetjenziselwa ukutjalwa. Lokha iintjalo zilalako lada ngesiruthwana ukuya ekuthomeni kwebusika, amagatja wazo angakhathwa abuthwe kwenziwe ngawo imbewu ezabe ikakarele kiwo.

Ukusetjenziswa Kwaso

I-asparagus idliwa njengomrorho ibilisiwe, istinyiwe, ifrayiwe nanyana ihlaza njenge-salad. Imthombo wama-vitamin afana ne- vitamin A, B6, C, E kanywe-K emumethe amaleveli aphezulu we-folate, calcium, iron kanye ne-protein. Kuthiwa irhelebha ukukhandela ama-kidney stones. I-asparagus is iyakheniwa ithengiswa ngamablege.

Iimfuneko Zehlabathi kanye Nokulungiselelwa kwaso

Ngaphambi kokuyitjala thatha isampula yehlabathi, uhlole nandawo lapha uzokutjala khona. I-asparagus ihlala ikhipha umkhiqizo, khona endaweni leyo, iminyaka engaba yi-15. Kungebangeli kuqakathekile bona ihlabathi ilungiswe. I-asparagus iba yihle ehlabathini eyisanda ebamba amanzi kancani. Ingatjalwa ehlabathini ene-pH ehlangana kwesithandathu ukuya kwelikhomba. Inyanga ngaphambi kokobana utjale ihlabathi kufanele ipetwe itjhingele ngamalimitha ayi-600. Ukuyitjhaphulula.Nangabe ihlabathi ine-acid enengi kufanele i-pH ilungiswe, kufakwe i-lime ukuletha i-pH elevelini engaphezu kwesithandathu.
Nasele ihlabathi ipetwe yatjhingela yaphendulwa emamilimitheni ahlangana kwe-400 mm kuya ku-500 mm.Isivundisi sakho ozosisebenzisa ngaphambi kokotjala ingafakwa ehlabathi. Ngemva kwenyanga nasele ulungile ukutjala faka sisvundisi sakho esenziwe ngekhemikhali usevange nehlabathi engaphezulu emasenthimitha ayi-20 ukuhlanganise nge-disc plough. Lokhu kuhlanza kulevele nendawo oyokutjala kiyo, kususe nekhula elikhona. Sele ukulungele ukwenza iinforo zakho zokutjala uthome ukutjala imiqhele yakho yama-asparagus.

Ubujamo Bezulu

I-asparagus ingatjalwa ebujameni bezulu obunye nobunye. Iba yihle lokha nayikhiqizwa amazinga wobujamo bezulu nakahlangana kwe-15°C kuya ku-26°C. Amazinga womtjhiso aphezulu arholela bona imikhonto ibe ne-fibre enengi, okuyenza bona ingasabimnandi ingasavaleki nakuhle. Amazinga womtjhiso nakangaphasi kwe-12°C arholela ekutheni ingakhuli msinya okwenza bona kube nomkhiqizo omncani.

Ama-Cultivars

Kanye nezinye iintjalo ezenziwe ngokuhlanganisa iintjalo zomhlobo embili ehlangeneko esenzelwe iimfanelo izikhethekileko, izinjengemikhonto emide eyondileko engabanjwa malwelwe athize. Ezinye iintjalo ezivangiweko ekubalwa hlangana nazo i-UC66, UC72 kanye UC157. Lokha nawukhetha imihlobo eyahlukahlukeneko kumbono omuhle ukukhuluma ne-extension officer nanyana ibubulo elithengisa iimbewu elisesifundeni sakho.

Translated by Busisiwe Skhosana