Amafutha Womrula Athambisa Iskhumba

Umuthi womrula (Sclerocarya birrea) sele urhatjhwe e-Africa yoke ngombana abantu bavakatjhela ezinye iinarha kodwana umuthi wendabuko walapha (eSewula Africa, Botswana, Zimbabwe, Swaziland, Namibia, Angola), West Africa (Niger, Gambia, the Democratic Republic of Congo) kanye ne-Zambia, Sudan, Ethiopia, Kenya, Tanzania (ekubalwa ne-Zanzibar) kanye ne-Uganda. Sele uthulwe e-Mauritius, Reunion begodu utjalwa ne-Israel, Australia kanye ne-India.

Umuthi womrula uyazwela lokha nawuthola umbethe, ubamuhle ehlabathini engasiyihle begodu uthanda iinfunda ezomileko zeSewula Africa khulukhulu eenfundeni zeMpumalanga Phalaborwa kanye ne-Limpopo. Umuthu lo ungakhiqiza amatani amathathu westhelwesi. Isthelo esivuthiweko sineskhumba esinombala osarulana, isthelo, amantongomani, amakari kanye neqolo lomuthi lo ziyasetjenziswa.

Umuthi womrula utjalwa lula ngembewu (lokha nawubijwe ubusuku boke emanzini afuthumeleko) kodwana ungatjalwa nangokukerwa komunye umuthi i-grafting. (I-Grafting kulokha iqolo lomuthi langaphezulu lisikwa phakathi lihlanganiswe neqolo lomuthi elisikwe ngaphasi ukwenzela bona zikhule zombili). (Ngo-March ukuya ngo-April). Isthelo sayo sidojwa phasi ehlabathini, sigezwe ngezandla, sikelwe.

Isthelo somrula siyabiliselwa sisetjenziswe (njengejuzi nanyana ibhiya) begodu simumethe pheze amazinga amane wevithamini C wejuzi ye-Orange i-100 g yesthelo somrula iza ne-194 mg yevithamini C. Iskhumba sawo singasetjenziselwa ukwenza isibha, i-glue nanyana i-achar. Amakari womrula alungele ukungadliwa yifuyo, iqolo lomuthi lisetjenziswa ukwenza idayi enzotho, inkuni zawo kubazwa ngazo.

Amantongomani (avamise ukosiwa adliwe) ayimbewu emumethe amafutha ayi-65% nekulizinga eliphezulu. Abagayeli balahla amantongomani amanengi nanyana bawatjhise ngombana ukuwaphula bafuna kwangaphakathi kuthatha iskhathi. Abososayentsi be-Everpix batlama iindlela ezehlukeneko zokuphula amantongomani ukuze bakhuphe amafutha wawo.

Amafutha womrula azele ama-fatty acids kanye ne-molecular structure okwenza bona abenerhono lokuthambisa iskhumba bekasivikele ekwenza bona alungele yoke imihlobo yeskhumba khulukhulu eskhunjeni esiluphalako nesingatholi kuhle izakhi mzimba. Amafutha womrula azele ivithamini C kanye ne-E ezele nge-monounsaturated fatty acids enza amafutha la alungele ukumasaja.

Ukwala Kwezemaphilo

Ilwazeli lenzelwe ukufundisa kwaphela begodu akukafaneli bona lisetjenziswe njengesiyeleliso sezepilo. Ilwazeli alikenzelwa ukujamiselela iinluleko zezepilo nanyana ukulatjhwa okunikelwa ngusiyazi wezepilo.

Translated by Busisiwe Skhosana