Zwivhungu zwa Malani kha Nguluvhe

©Glenneis Kriel

Sows should be washed a couple of days before farrowing.

Zwi tshi khou bva kha tshaka, zwivhungu zwi nga si to vha na zwtihu zwine zwa sa vhe zwavhuḓi kha mutakalo wa nguluvhe na u bveledzwa hadzo fhedzi, fhedzi zwi ya kona na u tshinyadza ṋama. Ubva tshe ha vha na infestation kha nguluvhe na makumba, wa zwi kulumaga nga mishonga zwi nga thusa u fhungudza makumba o hwaliwaho na u fhungudza u kavhiwa. Nyofho khulwane kha bulasi ḽituku ndi dzi roundworms na tapeworms.

Roundworms

Roundworm (Ascaris suum) ndi zwivhungu zwa nguluvhe. Zwivhungu zwine zwa nga hula zwo khwaṱha sa penisela u swika 400mm nga vhulapfu, zwi dzula kha tshivhindi tsha nguluvhe hune zwa dzhia hone zwiḽiwa. Zwivhungu hezwi zwi ya beba vhana vhanzhi. Makumba ahone avha o khwṱha na hone anga tshila lwa tshifhinga tshilapfu.
Zwiguluzwana ndi zwone zwine zwa kavheswa, nga maanḓa musi zwi tshi khou ḽa makumba kha zwithu zwine zwa vha uri zwina mashika. Hune havha na khombo ya unga kavhiwa, dza tsadzi dzi fanela u ḽa mushonga vhege mbili dzinwe na dzinwe dza ṱanzwiwa maḓuvha o vhalaho nga murahu ha hezwo.
Zwine zwa kona u tou vhonala zwa uri dzo kavhiwa zwi bva kha zwithu zwo vhalaho, unga kona upfa nga nḓila ine dza hoṱola ngayo tshinwe tshifhinga dzi ya vha na diarrhoea na u sa hula. Uri hu kone u tou ambiwa uri nangoho dzo kavhiwa. Zwivhungu zwiita uri hu vhe na mavhala matshena kha tshivhindi tsha nguluvhe.
U langa ha vhuḓi na u kona u shela mishonga zwi ya thivhela u kavhiwa. Arali nguluvhe dzo vhewa nnḓa, u ḓi palela hu fanela u londiwa hu tshi khou shavhiswa uri hu do vha na makumba.
Dzi anthelmintics dzo vhalaho (mishonga yo no lwa na zwivhungu zwine zwa tou nambatela) zwo nwaliswa uri zwi kone u langa u kavhiwa. Uri u kone u vhona mvelelo dza khwiṋe, hezwi zwi fanela u itwa nga ndaela. Mishonga yo no nga moringa iya ḓivhiwa uri ina zwithu zwa anthelmintic.

Tapeworm

Pigs can ingest tapeworm eggs when feeding on human soil.

Nguluvhe ndi dzone dzine dza kona u fara tapeworm nga zwifhinga zwine ha vha huna zwivhungu kha dundelo (Cysticercus cellulosae) nahone dzi shatiwa musi dzo wana zwithu zwa hone kha vhathu, vhane vha vha vhone vha fari vhadzo. Zwivhungu musi zwi tshi kha vhathu zwi ḓivhiwa sa Taenia solium. Vhathu vha shatiwa arali vha tshi khou la nguluvhe ine yavha i songo bikiwa.
Nyimelo i vhudziwa upfi measles kha nguluvhe,ubva tshe zwivhungu zwa thoma u vha hone sa zwithu zwine zwa vha zwi zwitshena uswika 15 mm kha thumbu, mala, mbilu diaphragm na kha misipha. Adzi vhangi usa dzulisea, fhedzi kha dzinwe nyimelo dzi ya ḓisa vhuṱungu zwine zwa ita uri na nguluvhe i balelwe u ima na u tshimbila. Zwi wanala fhedzi nga murahu ha musi nguluvhe yo no vhulaiwa, zwa sia ṋama ya hone i tshi khou laṱedzwa.
Zwine zwa vha uri zwo khwiniswa zwa u kona u kulumaga zwithu zwine zwa vha na zwitzhili zwo sia dzi measle dzi tshi khou konḓa kha nguluvhe. Ahuna mushonga wazwo, vhulwadze vhulangiwa nga usa tendela nguluvhe i tshi sokou tshimbila tshimbila fhethu hune dza nga fhedza dzi tshi khu ḽa malaṱwa a vhathu, na u vha na vhuṱanzi uri vhathu vhane vha dzula na u shuma fhethu hune ha bveledzwa nguluvhe vha shumisa nnḓu ṱhukhu na u ṱamba zwanḓa zwavho nga murahu ha musi vha tshi khou ṱoḓa u shuma na nguluvhe.

Zwinwe Zwivhungu

Huna zwinwe zwivhungu zwine zwa ḓi wanala kha nguluvhe sa nodular worm, lungworm, whipworm na bankrupt worm.
Tsumbadwadze dza hone dzi ya fhambana ubva kha diarrhoea, anaemia, u onda, dehydration na mpfu. Unga kona u zwivhona kanzhi musi nguluvhe yo no fa uri yo vhulawa nga mini. U langa na u lafha zwi ya fana na kha round worm yo ambiwaho nnṱha.