Manyokanyokani eka Tinguluve

©Glenneis Kriel
Sows should be washed a couple of days before farrowing.
Swiya hi tinxaka, manyokanyokani ayangavi na swita ndzhaku eka rihanyo ra tinguluve na kutswalana ntsena kambe ya tisa na kutsan’wiwa ka ntsumbu e abattoir. Tani hileswi nhlaselo wusungulaka tinguluve hi matandza, kubasa loku amukelekaka na maendlelo ya nkululo swita pfuneta ku tiyisisa nhlayo ya matandza xikan’we naku hunguta nhlayo ya nhlaselo. Nxungeto lowukulu eka vuhumelerisi lebyintsongo i manyokanyokani yati roundworms nati tapeworms.

yati-Roundworms

Roundworm (Ascaris suum) i manyokanyokani lawa ya hluphaka ngopfu tinguluve. Manyokanyokani lawa, lawa yanga kulaka ya bumbula kuringana na pensile naswona yava kwalomu ka 400 mm hiku leha, ya hanya ekhwirini laha ya dyaka swakudya leswidyiwaka hi xifuwo. Manyokanyokani lawa ya tshikela matandza ya nhlayo yale henhla lawa ya humaka na vulongo bya tinguluve letinga hlaseriwa. Matandza yakona yatsindziyerile swinene naswona yanga hanya malembe yotala.
Swingulubyani hiswona swihlaseriwaka ngopfu hi manyokanyokani, hixitalo swikhomiwa loko swimita matandza kusuka eka mavele lawa yanga thyaka ya tinguluve letikulu. Laha kungana khombo ro hlaseriwa, tinguluve ta xisati tifanele kususiwa manyokanyokani mavhiki yambirhi loko kungaseva na swingulubyana naku hlambisiwa kuringana masiku nyana.
Swikoweto swa nhlaselo lowu swiya hi xiyimo, kusukela eka kukhohlola kuya eka nchuluko xikan’we nakuka kunga kuriwi kahle. Manyokanyokani yanga vanga kupfaleka ka marhumbu na pneumonia. Vukamberi byinga tiyisisiwa hiku kambela vulongo bya tinguluve loko yari na matandza kumbe loko ku endliwa swikambelo swa ntsumbu. Manyokanyokani lawa ya vanga swicoticoti swobasa eka xivindzi xa tinguluve.

Vulawuri bya kahle na mabaselo lawanene yanga pfuna ku sivela kutlulela xikan’we naku yisa nhlayo ya nhlaselo ehansi. Loko tinguluve titshama e handle, kufanele ku cinca cinciwa madyelo kusivela kutshama ka matandza laha tidyaka kona.
Ti anthelmintics (antiparasitic tipilisi leti hlongolaka manyokanyokani) totala titsarisiwile kulawula kuhangalaka. Kukuma mbuyelo lowunene, tifanele kutirhisiwa kuya hi swileriso. Mitsembyani yofana na moringa nayona yitiveka kuva yiri na anthelmintic eka yona.

nati-Tapeworm

©Glenneis Kriel
Pigs can ingest tapeworm eggs when feeding on human soil.
Tinguluve ti khomiwa ngopfu hi manyokanyokani ngopfu ngopfu eka xiteji xa (Cysticercus cellulosae) naswona tikhomiwa loko tidya mahuma ya munhu, laha na munhu kunga murhwali wa manyokanyokani. Manyokanyokani lawa loko yari eka munhu ya vuriwa Taenia solium. Vanhu vakhomiwa hi wona loko vadya nyama yanguluve yoka yinga vupfangi leyingana manyokanyokani.
Xiyimo lexi xivuriwa ti measles eka tinguluve, tani hileswi manyokanyokani ya hangalakaka kufikela eka 15 mm e khwirini, marhumbu, mbilu, riofalo nati mayisele ta skeletal. Hi xitalo ayatisi kupfumaleka ntshamiseko eka tinguluve, kambe minkarhi yin’wana yanga tisa kutwa kuvava leswi endlaka leswaku tinguluve titikeriwa ku famba. Nhlaselo wutala kuvonaka endzhaku kaloko nguluve yi dlayiwile, leswi endlaka leswaku ntsumbu wu lan’wiwa kumbe kutshikiwa.
Ku antswisiwa ka nkululo na mabasiselo yakahle swi endla leswaku ti measles tipfumaleka eka tinguluve. Akuna murhi wotshungula, kambe tinguluve tifanele ku siveriwa ku famba famba laha tinga dyaka mahuma ya vanhu xikan’we naku tiyisisa leswaku vanhu lava tirhelaka laha kunga fuyiwa tingululve vatirhisa swiyindlwani kuya tipfuna naswona vahlamba mavoko ya vona loko va heta kutipfuna.

Manyokanyokani Yanwani

Manyokanyokani yan’wana lawa yakumekaka nyana eka tinguluve, hilawa ya gfanaka na nodular worm, lungworm, whipworm na bankrupt worm. Swikoweto swa nhlaselo swisukela kea nchuluko, anaemia, ku ondza, ku omeriwa naku fa ka tinguluve totala. Vukamberi byitala kutiyisisiwa hi kulavisisiwa hinkarhi lowu ku endliwaka post mortem. Vulawuri na vutshunguri swifana na leswi kunga burisanisiwa xiswona laha henhla.

Translated by Ike Ngobeni