U tendela tshedza tshi tshi dzhena
Ndo eḓela kha mbete ndo ḓi pomba milenzhe, ndi khou sokou pfa ndo neta nga vhuṱungu. Huna swiswi lufherani lwanga, nda tendela swiswi ḽi re kha nṋe ḽi tshi dzhena kha muvhili wanga nda fhedza ndo ḓi vhudza uri ndi khwiṋe ndo ḓi vhulaha. Nḓila ya khwiṋe kha nṋe ho vha hu u tou ya tshiporoni tsha tshidimela Khayelitsha ndi lindele tshidimela tshi tshi ḓa ndi fe.
Kha nṋe ndo vha ndi tshi ḓo vha ndo a wela. Ho vha hu si nga ṅwambo wa, nga tshenetshila tshifhinga, ṅwananga Anthony oḓa a khokhonya muṋangoni. Aita uri ndi shandukise muhumbulo wanga nga uḓi vhulaha. Ho vha hu nga ṅwaha wa 2001, ndo vha ndi sa koni u ita tshithu ndi tshi dzula ndi tshi khou lila, ndi tshi dzula ndi tshi khou sokou lila.
Nda ndi tshi khou lwadzwa nga zwithu zwoṱhe zwe nda ṱangana na zwo murahu zwa u vhavha. Ndo vha ndi si tsha vhufuna hovhu vhutshilo ha Alicia Mdaka, vhutshilo vhune athi ngo tou vhuṋanga nṋe muṋe, kha musi arali ndi vhe ndo tou vhu ṋanga. Ndo vha ndi tshi pfa ndi tshi khou vhu vhenga vhukuma, fhedzi ndo vha ndi sa vhoni vhushavhelo.
Ndo no vhona mmeanga naa?
Nda loḓela muṋango wanga wa phanḓa, nda vala makhethentsi na funa u dzula kha swiswi ḽeneḽo. Nga fasitere, nda pfa ipfi ḽa Anthony a tshi khou amba na vhahura, munwe mufumakadzi muhulwane ane athi tsha humbula dzina ḽawe. 'vho vhona gai mmeanga?' a vhudzisa. 'hai,' a tho ngo vha vhona. 'ndo vhona vhaḓuhulu, Thuthukani na Juliette, vha tshi khou ya tshikoloni, nga matsheloni.
Athi ḓivhi uri vho ya ngafhi.' 'ndo vha ndo vha ḓiseal dzi bodo,' ipfi ḽawe ḽo vha ḽo dzika ḽo. 'ndo edzisa u vula fhedzi ho khiiwa. U ngari ndi ḓo tou tea u ḽikwasha, uri ndi kone u zwi dzhenisa nga ngomu. Ndi ḓo lugisa.' Hezwo ndi zwone zwo itaho uri ndi pfe ndi na maanḓa. Nda gidima nda ya nda vula.
Ngauri arali atshi khou tea u kwasha ndi muthuse nga u vula muṋango wanga usathu kwashiwa. 'hai, ni songo kwasha tshithu, ndi khou ni vulela,' nda vhidzelela, nda kona u vula. A ntsedza na tshifhaṱuwo tshanga tsho zwimbaho, 'Mma, hu khou itea mini? Vha khou lilela mini?' Nda tea u muvhudza ngoho.
Hezwi zwithu zwoṱhe zwine ro ṱanganaho zwo sa muṱa, Anthony o nthusa nga maanḓa. Musi atshi dzula na nṋe, ovha atshi itela vhana zwiḽiwa zwa nga matsheloni, atshi ḓo ḓisa na tshelede ine ai wana arali o shuma. Una mbilu ya vhuḓi ndi a mufulufhela.
‘Anthony, nda isa phanḓa,' nda ri . ' athi tsha vhona inwe nḓila nga nnḓa ha u tevhela vhana vhanga vha vhasidzana. Ndi khou ṱoḓa uvha ndi navho. Ndi khou ṱoḓa uya fhethu havhuḓi. 'athi ḓivhi uri hezwi ndi nga zwi ambisa hani zwavhuḓi kha inwi — ndo vha ndo lala hafha ndi tshi khou humbula uri ndi zwi fhelisa hani hezwi.' A dzhia tshanḓa tshanga, a nnyisa sofani ro no dzula a ntsedza maṱoni.
Ha ngo vhuya a vuwa o bvisa maṱo awe kha nṋe. 'vha a ḓivha ndi mini ?' aralo. 'vho no vha kha khombo tharu dza goloi, vha vhatshila kha dzoṱhe, fhedzi Mudzimu avha tshidza. Vho no oma lurumbu lurahu Mudzimu avha thusa . Vha ya ḓivha uri ndi nga mini? 'Mudzimu o zwiḓivha uri ḽinwe ḓuvha uḓo dzhia Olive na Prudence, vhana vhavho vha ḓo vha vho sala.
Vhone ndi vhone vhane vha ḓo tea uvha ṱhogomela . Vha ya vha ṱoḓa , mma. 'arali vha nga ṱuwa zwino, hu ḓo itea mini khavho? Hu ḓo vha zwithu zwine zwa vhavha vhukuma. Vha fanela u litsha u humbula ngaurali , mapfi awe ovha atshi tou nga madi a u rothola a tshi khou nṱanzwa, zwa ita uri ndi kone u vuwa. Kha vhuṱungu hanga, ndo vha ndo bvisa vhaḓuhulu vhanga muhumbuloni.
Fhedzi vha khou tshila , nṋe ndo vha ndi tshi khou tama usa tsha funa— na dzoṱhe dzi pfulufhedziso na nyofho dzine nda kha ḓi tou dzi humbula zwavhuḓi musi ndi tshi kha ḓi vha muṱuku. 'ari rabele ,' nda ralo. Ra gwadama nahone nṋe nda lila vhukuma, ndi tshi khou isa mbilu yanga kha Mudzimu.
Mafheleloni , Anthony ari, 'Amen.' A ntsedza . 'Mma, vha songo tsha zwiita na luthihi hezwiḽa. Ndi khou tou humbela vha thome vha humbule.' Nda vula muṋango na curtains. Ndi ḽone ḓuvha ḽe nda guma ngaḽo u lila . Zwo no vha na minwaha minzhi ubva tshe nda ṱoḓa uḓi vhulaha nahone zwithu zwi kha ḓi konḓa. Ndi kha ḓi dzhia dzi philisi ḓuvha ḽinwe na ḽinwe, na philisi dza u thivhela uri ndi si ome lurumbu. Fhedzi haya maḓuvha asi philisi fhedzi dzine dza khou ntshidza.
Haya maḓuvha riṋe vho makhulu ri a kona u zwivhona uri rina mathada manzhi nahone ri ya kona u thusana , kerekeni yanga na kha tshiimiswa tsho thomaho , Grandmothers Against Poverty and Aids, tshine ra tshi vhidza uri Gapa.
Vhakomana vhanga na vharathu vha Gapa ndi vhone vho no nthusa vhukuma. Arali hu si vhone, ndo vha ndi tshi ḓo vha ndo no fa; hezwi ndi zwi amba ndi na vhuṱanzi. Ri muṱa muhulwane wa vho makhulu vha no tikedzana, ri tshi bvisa mathada, ra gudisana na u sea.