Zwine zwa ṱoḓea kha zwa u ḽela zwa kholomo dza mafhi
©Rykie Visser Agrinet /Gibson Supplies
Musi u tshi khou toda u renga kholomo dza mafhi u tshi khou thoma bulasi ḽa kholomo dza mafhi hu fanela uvha na zwine wa fanela u zwi sedza nga murahu ha musi u saathu ḓisa kholomo bulasini ḽiswa. U ita zwishumiswa zwiswa musi kholomo dzi kha di ḓowela fhethu huswa zwi ya dzi fha mutsiko zwa ita na uri dzi sa vhe na mafhi manzhi.
Kholomo dzine dza vha uri dzi khou mamisa dzi ya ṱoḓa fhethu hune dza ḓo ḽela hone na u hamiwa khamusi luvhili nga ḓuvha na fhethu hune dza ḓo kona u awela hone. Ndi zwishumiswa zwa nḓuni zwine zwa vha uri zwo oma, hu ya ṱoḓea na ṋamana dza minwaha yo fhambananaho. Zwishumiswa zwine zwa ṱoḓea zwi ya bva kha kuḽele.
Zwa uḓi palela zwiḽiwa ha kholomo dza mafhi
Zwine zwa itwa nga nḓila ya u ḓipalela, kha vhupo hune havha uri huna mahatsi. Tshikalo tsha haya mahatsi tshi fanela uvha tshitshi fhira 1 hectara kha kholomo tharu dzine dza vha uri dzi khou mamisa na fhethu hune havha uri ndi ha kholomo dzine dza vha uri dzo oma na ṋamana. Hu fanela uvha na zwishumiswa zwa u sheledza uri hu kone u ita hu tshi sheledziwa. Hezwi zwi ya ṱoḓea u thusa mvula ya mupo, ine tshinwe tshifhinga isa ḓo na nga nḓila yone zwi tshi khou bva kha gomelelo. Zwine zwa amba uri hu ya ṱoḓea dzi phaiphi uri hu kone u sheledziwa. Na maḓi ane avha uri a ya nwea afanela uvha o lugiselwa musi dzi tshi khou ḓipalela. Hezwi zwi nga tou iswa nga zwithu zwine zwa nga vha zwo fara maḓi.
Dzine dza sa ḓipalele zwiḽiwa kholomo dza mafhi
Dzinwe nḓila ndi dza usa ḓipalela na luthihi. Kholomo dzi ḽa ratio ine ya vha vhukati ha (TMR) luvhili nga ḓuvha. A TMR ndi nḓila ya ufha kholomo zwiliwa ine ya vha yo katela, grain, protein feeds, minerals, vitamins na zwinwe zwinzhi zwo sokou ṱangana. Zwifuwo zwi ya kuvhanganyiwa zwa fhiwa zwiliwa uya nga ha u eḓana hazwo. Sa tsumbo rabulasi udo fhambanya madzulo kha kholomo dzine dza khou mamisa, dzo omaho ṋamana dza murole muthihi. Madzulo manwe na manwe a fanela uvha na zwiliwa zwao na maḓi zwa tshivhumbeo tsho fhambanaho zwinwe zwi ya vha zwituku zwinwe zwi ya vha zwo tou vulea. Fhasi ha madzulo hu nga vha mavu kana conrete. Madzulo ahone afuna fhethu hune havha uri ndi huhulwane hune ha swika kha 50 uya 100 m² nga kholomo zwi tshi khou bva kha kholomo na kunele kwa mvula. Uri maḓi asa ime kufhaṱele kwa hone ku fanela u kona u shulula maḓi. Ngauri zwa sa ralo maḓi akhou ḓo dadza hoṱhe zwa ita uri hu vhe na matope na zwitzhili hu fanela u vulea u swika kha 2-3 m wide, zwi nga thivhea fhethu uri hu sa thabe kana u vha na matope.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe
