Swibye Swodyela Leswi Lavekaka eka Tihomu ta Masi

©Rykie Visser Agrinet /Gibson Supplies

Loko u langutele ku xava tihomu ta masi loko ulava kusungula ku purasi, switirhisiwa leswi lavekeka swifanele kuva kona loko kunga se tisiwa tihomu e purasini rintshwa. Ku akiwa ka switirhisiwa loko tihomu taha tolovela purasi rintshwa swita tisa ntshikelelo eka tihomu xikan’we naku hunguta mbuyelo wa masi.
Tihomu leti humesaka masi ti lava ndzhawu leyi tinga dyaka xikan’we naku sengiwa kuringana ka mbirhi hi siku hambi kuri ndzhawu yowisela eka yona. Swivala swa tihomu letinga humesiki masi, marhole na rigava kuya hiku hambana ka vukhale swifanele kuva kona. Switirhisiwa leswi switaya hi madyelo lawa yangata tirhisiwa.

Madyelo ya Tihomu ta Masi

©Louise Brodie

Madyelo ya pasture-based, rivala ro dyela eka rona leringana byasi ra laveka. Vukulu bya madyelo lawa byi fanele kuva kwalomu ka hectare yin’we laha kunga dyelaka tihomu tinharhu ta masi kutlhela kuva na ndzhawu yo engetelela ya tihomu letinga humiki masi na leti taha kulaka.
Ndzhawu leyi ya madyelo lawa yifanele kuva na ndzhawu ya vuhlayiselo bya swocheleta leswingata cheleta byasi bya ndzhawu leyi. Leswi swilavekela ku pfuneta mpfula ya ntumbuluko, leyinga kalaka kuya hi tinguva xikan’we na dyoandza. Pompon a swocheleta leswingata fambisa mati swita laveka ku cheleta madyelo lawa. Ndzhawu yo nwela kona mati yifanele kuva kona eka madyelo yalawo. Kungava ndzhawu leyi tshamaka yiri na mati kumbe kuri na xinwelo lexi fambaka.

Mphamelo wa tihomu ta masi

©Marinda Louw

Madyelo yan’wana lawa yangavaka kona hilawa ya zero-grazing. Tihomu tiphameriwa nkatsakanyo wa (TMR) kambirhi hi siku. TMR i maendlelo yo phamela tihomu lawa yakatsaka furu, grain, swakudya swati protein, ti minerali, ti vitamin na swoengetelela swakudya swiva nkatsakanyo wun’we. Swifuwo swifanele kuvekiwa hi mintlawa kutani swiphameriwa kuya hi xiyimo xa swona swa vuhumelerisi. Xikombiso, mufuwi wa tihomu ta masi utava na swivala swohambana swa tihomu ta masi leswi pfulekeke, letinga humeseki masi, marhole na rigava kuya hiku hambana hi vukhale. Xivala xin’wana na xin’wana xifanele kuva na ko dyela nako nwela kona mati lokunga ringanela vukulu bya xifuwo xexo.
Laha hansi ka xivala kungava misava kumbe ku endliwe hi concrete. Swivala leswinga na misava laha hansi swilava ndzhawu yikulu ya kwalomu ka 50 kuya eka 100 m2 hi homu yin’we kuya hi vuntsongo na leswi mpfula yinga fikisaka xiswona. Ku antswisa makhulukelo ya mati, laha hansi ka xivala kufanele kuvoyamela eka tlhelo lerinwana kungari leringana swodyela eka swona. Loko swingari tano kungava na ndhope na swiyimo swoka swinga basangi. Loko ku endliwe ndzhawu yintsongo ya concrete ya kwalomu ka 2-3 m hiku anama ekusuhi na swodyela swinga sivela kuva ndzhawu yiva na ndhope no tsakama.

Translated by Ike Ngobeni