U fha Zwiḽiwa Kholomo dza Mafhi

© Louise Brodie
Dzi nnḓu dzine dzi ya kona u dzula nga tsha dzo dzo tou ralo dzi ya ṱoḓea ngauri hafha fhethu hu ṱoḓea 10 m² per nga tshifuwo tshithihi. Hezwi zwiya kona u tsireledza kholomo kha mufhiso wa tshilimo na nyimelo ya matope dzine dza nga fhedza dzi tshi khou ita uri kholomo ivhe na mastitis na u sina zwikunwe. Na u ḓala ḓala ha matoko zwi nga langiwa. Hu fanela uvha na fhethu hune wa kona u vhea hone matoko a kholomo. Fhasi hune ha vha ho itwa nga conrete ahu tou vha vha ha maimo a nnṱha kha zwa dzi kholomo, zwine zwa amba uri kholomo dzi fanela uvha na maanda a u wana mavu fhethu hune dza vha dzi tshi khou tamba hone.
Hunwe fhethu hu vha ho katelwa fhethu hune wa nga kona u vhea hone zwiḽiwa furu na zwinwe zwiḽiwa hu vhe na fhethu hune wa nga kona u ṱanganisa hone zwiḽiwa nga murahu ha musi dzi saathu ḽa. Hafha fhethu hoṱhe. Hu fanela uvha tsini na danga ḽa kholomo u shavhisa mushumo munzhi munzhi.
Nnḓu ine ya vha uri iya kona u katela kholomo dzoṱhe dza mafhi i fanelwa u itwa nga muthu ane akona kha zwa nnḓu dza dzi phukha. Zwigoḓelo zwa u ḽela zwi fanela uvha zwo vhewa tsini na danga. Nzulelo ya tshivhumbeo zwi vha zwi tshi khou bva kha uri muya uvha u tshi vho rwela gai na mvula. U tshimbila ha ḓuvha zwi fanela u sedziwa nazwo sa vhunga kholomo dzi tshi fanela u lavheleswa kha ḓuvha musi dzi tshi khou ḽa. Zwa u lela zwi fanela uvha zwo dzula vhukovhela ha tshifhaṱo huna ṱhanga ine yavha uri yo vala uri zwiḽiwa zwi songo nelwa nga mvula.

Tshivhumbeo tsha u Hama

©Chris Daly
Hu fanela uvha fhethu hune havha uri a hu dzheni buse ndi hone hune ha tea u dzula kholomo dza mafhi. Kha fhethu hune havha huṱuku, unga hama mafhi khamusi nga zwanḓa kana nga u shumisa mitshini miṱuku ine ya kona u tshimbila. Maḓi ane afhisa kana a rothola a fanela uvha ahone u itela u ṱanzwa ṱhungu na u ṱanzwa mutshini na zwithu zwine mafhi aḓo dzula khazwo. Hu fanela uvha na tshithu tshine tsha vha uri tshi ya rothodza mafhi uri akone u dzula.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe