Nyala

© Louise Brodie

Dzina ḽa tshi saitsi: Allium cepa
Dzina ḽo ḓoweleyaho: Nyala
Nyala yo shumiswa sa tshipiḓa tsha zwiḽiwa lwa miṅwaha minzhi na hone hu na u ambiwa ha uri ibva kha lutendo lwa arid kha ḽa Western Asia.

U Ṱalusa ha Tshimela

Nyala ndi mushonga kha muṱa wa ha Liaceae ine ya ṱavhelwa hu khou itelwa u shumiswa tsinde ḽayo. Tsinde ḽayo ḽo banda hafha hune ḽa thoma hone maṱari a tshi hula a ya lala zwavhuḓi nahone hu vha hu vhukati ha mararu na malo wa maṱari kha tshimela tshithihi.

Mushumo

Nyala i ṱavhelwa uri hu shumiswe tsinde ḽayo. Ine ya vha i songo vhibva kana yo vhibvaho i ya shumiswa kha u bika iya fha muthetshelo wa vhuḓi kha zwiḽiwa. I shuma na kha u ita dzi sobo. Tshimela hetshi tshi a shuma na kha u shavhisa masunzi ane a ḽa zwiṅwe zwimela.

U Lugisela na u Ṱhogomela Mavu

Nyala i hula zwavhuḓi kha mavu ane avha uri ndi muṱavha kana o itaho vumba. I funesa fhethu hune havha uri ndi vhukati ha 5.5 na 6.5. Utsa ha mavu hu fanela uvha 600mm.

Mutsho

Nyala i ya kona u konḓelela murotholo. I funesa fhethu hune ha rothola musi i tshi khou fhedza u ṱavhiwa fhedzi iya kona u funa ha u fhisa musi i tshi khou hula mathomoni a tshilimo. Mufhiso une ya pfana nawo ndi 12°C n uya kha 24°C ine nga kha ṅwedzi mufhiso wa fanela uvha 7°C uya kha 29°C musi hu tshi khou fhisa zwi thusa kha uri tsinde ḽi kone u hula hu tshi rothola ḽi hula zwiṱuku. Arali mvula dza nesa i tsini na u vhibva zwiita uri i khakhisee.

U Lapfa ha Ḓuvha

Nyala a dzi pfani na ḓuvha kana tshedza. Zwenezwo zwi khakhisa tsinde kha u hula ngauri ḽihula fhedzi arali hu sina ḓuvha kana tshedza. Maḓuvha mapfufhi a nyala a ita uri na nyala i vhe pfufhi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe