Nḓabula

© Louise Brodie

Dzina ḽa tshisaitsi: solanumtuberosum
Dzina ḽo ḓoweleyaho: Nḓabula

U ṱalusa tshimela

Tshimela tshi na maṱari ane avha uri ha ngo ḓoweleya ane avha nga nṱha ha mavu ana avha uri ha ngo ḓoweleyaha ngeno mutshelo u tshi vha unga ngomu mavuni zwine zwa nga u ita uri tshivhe tshiḽiwa tsha vhuṱhogwa. Tshivhumbeo tsha mutshelo kanzhi tshi vha tshi tshipulumbu dzinwe dzi vha dzo ṱanḓavhuwela matungo.

Mushumo

Dzi ya ḽiwa dzo tou bikiwa ndi hone hune ha bva carbohydrates. Dzi ya shuma na musi hu tshi khou itwa halwa ha spirit alcohol. Anga vhewa kha zwi kwatudzi hu tshi khou itelwa French fries. starch tsha hone tshi ya shuma kha vhathu vha u ita dzi lebula sa tshithu tshine tsha khwaṱhisa. Tsha dovha tsha shuma sa mbeu ya zwimela zwi tevhelaho.

U lugisa mavu na zwine a ṱodḓa

I ṱavhiwa zwavhuḓi kha mavu matete ane avha uri o thaba ane avha o pfuma nga pfushi. Mavu ane avha ana muṱavha ndi one ane ya funa one, ane avha o ḓala nga vumba aya konḓisa musi hu tshi khou ṱavhiwa. Aya kona u konḓelela mavu ane avha na acid, pH 4,3 uya kha 6,1. pH khulwane i ṱuṱuwedza malwadze a scab.
Mavu o kwakwanaho a fanela uvha 500mm nahone mavu o kwasheaho a dovha akwakwana avha one a nnṱha. Ubva hafho a nnṱha a fanela uvha 300, wa zwiitwa mafhungo uri mavu o litshedzana kana zwithu zwa ulwa na tsheṋe zwo shumiwa kha mavu. Mavu afanela uvha o thaba musi hu tshi khou itwa hezwi. A nnṱha a vha 150mm uri zwi kone u vhonala uri tshimela tsha nḓabula tshi kone u ṱavhiwa.

Mutsho

hafha hu fanela uvha na mutsho wa vhuḓi uri tshimela tshi kone u anwa zwavhuḓi na u ḓisa zwithu zwa vhuḓi zwine zwa vha zwo kaliwa na mutsho wa hone musi tshimela tshi tshi khou aluwa. Malwadze na zwikhokhonono na mutsiko wa maḓi zwa nga vha hone musi nḓabula dzi tshi khou hula dzi ya ita uri hu vhe na mathada. Ha vhi avhuḓi fhethu hune mufhiso wa hone wa vha nnṱha ha 28 °C

Tshaka

Dzine dza ḓivhea ndi BP1, Up-to-Date, Vanderplank, Buffelspoort, Astrid, Hoëvelder, Mnandi.
Sa muroho une wa vhawa ndeme vhukuma hono bveledzwa tshaka nnzhi vhukuma.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe