Mvula Afrika Tshipembe

Kha zwipida zwinzhi zwa Afrika Tshipembe hu vha na dzi mvula dza tshilimo, ubva nga Lara u swika Thafamuhwe, ngeno kha mavudu a Western Cape dzi mvula dza hone dzi tshina hu vhuria, Shudunthule u swika Thangule.
Kha zwipida zwinzhi zwa Afrika Tshipembe huna kunele kwa mvula hune ya vha i tshi khou bva tshipembe uya devhula. Hezwi zwi sumbedziwa nga u fhambana ha dzi mvula nga nwaha vhukati ha Port Nolloth tsini na tshipembe hune ha vha na madi, 50mm, na Richards bay, 1 000 mm, nga luvhilo luthihi atshi khou ya devhula hune ha vha na madi.
Kha mipaini ine ya vha uri inga ngomu, tshipembe ha Free State, KwaZulu-Natal, Eastern Cape na Mpumalanga dzi wana dzi mvula dzine dza vha dzi tshi khou fhelekedziwa nga mithathabo. Hezwi zwi vha zwi tshi khou itwa nga uri vhupo hovhu hothe vhu ya wana mufhiso wo kalulaho nga tshifhinga tsha hone. U tshi nga pfufhifhadza muya hoyu wa u fhisa uya gonya, wa dzikisa zwithu, wa kona u swika hune ha vha mithathabo.
Kha zwipida zwa devhula zwa Afrika Tshipembe, mvula adzi ngo tou dala ngauri hu vha u sina u thaba hunzhi nntha, ha dovha hu sa vhe na tsumbo ya mvula dza orographic dzi thavhani dza devhula. Hezwi zwi vha wi tshi khou itwa ngauri muya une wa vha u tshi khou ya lwanzheni uvha u songo thaba, na muya wa hone u gidima wo livha dzi thavhani. Orographic mvula dza hone dzi vha hone musi hu tshi vha na muya une wa vha uri wo thaba u tshi khou ya dzi thavhani.

Fhethu hune Mvula dza Nesa Hone

©Eric Miller

Mvula nnzhi dzine dza nesa Afrika Tshipembe ndi thungo ya tshipembe na vhukovhela dzi thavhani dza Drakensberg, ubva Limpopo, uya Mpumalanga na Kwazulu Natal uya kha zwipida zwa vhubvaduvha zwa Esatern Cape. Dzinwe dzi thavha dzine dza vha na dzi mvula hu vha ho katelwa thavha ya Outeniqua thavha ya South-western Cape na Winterberg na Amatola kha zwipida zwa Eastern Cape. Dzi mvula dza hafha kha hedzi dzi thavha dzi vha dzi tshi khou itwa na mvula dza orographic.
Dzi mvula dza orographic dza dzi thavhani hu vha hu fhethu hune ha vha ha ndeme kha u sheledza kha vhupo hune ha vha uri ho oma tshinwe tshifhinga ndi km dza 00 kule. U tshi khou gidima ubva dzi thavhani dza Drakensberg/Maluti dza Lesotho na Eastern Cape dzi vha dzi tshi khu sheledziwa nga dzi thanele uri madi akone u swika vhukati na kha vhupo ha Orange River.
Tsumbo ya dzi mvula dza orographic dzi ya kona u vhonala Eastern Cape u mona na Alice. Zwine zwa vha zwo lingana nga nwaha zwa Alice mulomoi wa tshikwara tsha dzi thavha dza Amatola hu vha hu 500 mm, fhedzi kha dzi thavha dza Wolfridge, mvula ya nwaha ndi 1 700 mm. Hune ya vha yo tou kalula tshothe ndi Wemmershoek kha dzi thavha dzine dza vha nntha ha Franschoek, hune dzi mvula dzo linganelaho dza vha 3 000 mm.

Cyclones na Cold Fronts

Dzi mvula nnzhi dzine dza vha dzi Kwazulu Natal na zwipida zwa North-eastern zwipida zwa Eastern Cape zwi vha zwi tshi khou bva kha muya wa u thaba hune ha dudela i tshi khou bva kha Mozambique Current. Nga ndowelo dzi tropical cyclone dzi vha hone, dza kona u disa dzi mvula na midalo.

Dzi mula dza vhuria dza south-western na Southern-western dzi vha dzo diswa nga tropical cyclone kana muya wa u rothola. Cold front i swika Western Cape u bva devhula, ya fhira kha mavundu nga tshipembe. Hedzi dzi clod front dzi vha dzi tshi khou disa mvula tsekene, fhedzi mvula dza hone kha hovhu vhupo dzi vha dzo dzika. Mbuno khulwane ya dzi mvula dzine dza vha dzo dzika dzi vha dzi tshi khou itwa ngauri hu vha hune muya wo thabaho une wa vha u tshi khu bva kha lwanzhe wa u rothola, zwa ita uri hu rothole vhukuma.

Ndila yo Khetheaho ya Kunele kwa Mvula

Miedzi yo tsaho
Ndila yo khetheaho ya kunele kwa mvula kwa ndeme ku wanala muedzini wo tsaho hune ha vha na mulambo Eastern cape na Kwazulu Natal. Hafha fhethu ha u fhisa huvha hu sina mvula nnzhi u fhira fhethu hune ha vha na miri. Nga mulandu wa mufhiso wo kalulaho, hu ya vha na u omelwa ho kalulaho na zwimela zwi vha zwi sina madi, zwine zwa sia zwi tshi khou toda uri zwimela zwi tode u sheledziwa.
Sundays River Valley, dzi mvula dza Addo dzi vha dzi tshi tou vha 390 mm, mufhiso une wa vha uri wo kalula wo no nwaliwaho fhasi hangei Kirkwood, 55ºC. Na Keiskamma River Valley mvula dzo linganelaho ho dza Dank den Goewerneury ho vha 390 mm, fhedzi ndi 500 mm Middledrift, nga tsini, fhedzi nga nnda ha kusi kwo tsaho

Gomelelo la vhukati ha khalanwaha ya tshilimo
Dzi mvula dza tshilimo dzi ya khethekanyiwa nga uvha na zwithu zwo tavhanyaho, zwa vhukati na zwa u lenga na u lenga tshothe. Hezwi zwi vha zwi tshi khou sumbedza nwedzi we dzi mvula dza tshilimo dza dzulela una hu sini tshifhinga tshine dza thoma nga tsho una.
Vhukati ha Eastern Cape hu ya kona u bveledza kunele kwo teaho kwa mvula; hu ya vha na mvula thukhu nga lutabvula dza kona una nga murahu ha tshilimo na tshifhefhe. Vhukati hanefho hu ya kona u vha na gomelelo vhukati ha tshilimo. Hu ya vha na mvula dzi sa tou nesa ha dovha ha vha na mufhiso ha vha na mutsiko wa madi na wa zwimela zwa tshilimo.
Vho rabulasi vha fanela uvha na zwimela zwine zwa mela hu sina mvula na u kona u vha na ndila ya u kona u thusa zwimela zwine zwa vha uri zwo vhaisala na u kona u zwi fha madi nga tshifhinga tshine ha vha uri ahuna madi.
Ha vha na zwithu zwa u fafadzela zwine zwa thusa kha musi madi o fhela. Hezwi zwi nga dura zwa dovha zwa vha na masiandaitwa ane avha uri asi avhudi, u fana na u fhungudza muya. Kha nyimele ine zwi khou tou konda zwavhudi, miri i nga tumulwa uri ikone u vhuisa murahu matari na u fhungudza u fa ha muri, hezwi zwo vhuya zwa itwa kha orchard yadzi citrus kha vhupo ha Letsitele nga tshifhinga tshe havha huna gomelelo lo kalulaho nga 1980.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe