Mutoli ndi Mini?

Mutoli ndi zwithu zwa u difha zwine zwa vha zwo itwa nga notshi - honey bees, bumble bees na stingless bees - na dzine dza vha dzi wasps na ants. I dovha ya shuma sa notshi dza mutoli sa tshiko tsha zwiliwa kha u ita vhurotho ha notshi na nga tshifhinga tshine ha vha huna thahalelo ya zwiliwa. Zwo no shumiswa nga vhathu lwa minwaha ya 8 000 sa zwiliwa na mushonga.

Mutoli u Itiswa Hani?

U itwa u tshi khou bva kha nectar ya liluvha, zwine zwa vha na swigiri zwa zwikhokhonono na juice ya u difha ya zwimela.
Notshi dzi ya bva dzi tshi khou ya u toda nectar dza vhuya tshitahani dzi tshi khou amba na dzinwe nga ndila ya u tshina dzi tshi khou amba hune nectar yo wanala hone.
Nectar ido mbo di ya ya hwaliwa nga dzine dza shuma zwone, dzine dza ya dza vhea hune dza vhea hone kha dzi thumbu. Dzi tshihumela tshitahani dzi swika dza shuma na zwine dzo vhuya nazwo dza ita zwiliwa zwine dzone dza la zwone, tsini na munango wa tshitaha. Mutoli uya dzhiiwa wa iswa nga honeycomb - kanzhi nntha ha tshitaha, kule na ya tsadzi khulwane na vhana, vhane vha dzula fhasi.
Hafha kha honeycomb, nectar I ya bviswa ya vhewa fhethu hune ha vha na matungo a rathi. Tshifhinga tshothe musi hu tshi da nectar nntswa, notshi dzi engedza henefhala ‘invertase’ ndi tshithu tshine tsha kona u kwashekanya swigiri 'sucrose', ya vha glucose 'blood sugar', na fructose fruit sugar”, vha ralo vho David Tarpy, muproffeser wa entemology kha gudedzi la North Carolina State University.
Nectar ivha ina madi ane aswika 70%, ngeno mutoli una madi ane a swika 17 - 18%. Zwino, u swikelela vhudzikini ha mutoli, u thaba ha swigiri ya nectar hu fanela u thoma ha valiwa. Hezwi zwiitwa nga u rothodziwa maphapha a notshi.
Musi madi ono lingana na zwine zwa tea u swika zwo no swika mutoli uya kona uvha wo swika. Dzi mbondo dza honeycomb dzi ya valiwa nga capping. Zwi vha zwi tshi khou thivhela u thaba. Musi yo valiwa iya lugela na nga u liwa na nga vhana kana u dzhiwa na nga vhathu. Pollen iya tanganiswa na mutoli nga murahu ha musi I saathu fhiwa vhana vhatuku vha hone zwo tanganiswaho na protein.

Tshitatisitiki Tsha Mutoli

U ita mutoli ndi mushumo wo no konda. Uya nga ha vha American Bee Journal, notshi inga dalela maluvha ane aswika 50 - 100 nga lwendo lwa uya na u vhuya ya kona u bveledza mutoli une wa vha 0.8 g lwa vhutshilo hayo hothe. Dzi ngudo dza 2005 nga vha Department of Water and Forestry of South Africa vho humbulela uri iya swika 15 kg ya mutoli nga tshitaha zwine zwa nga bveledzwa nga nwaha.

U Kana Mutoli

©Yves Tennevin

Mufuwi wa notshi u kana nga u hwalelela na u bvisa dzine dza vha dzo dala ubva tshitahani dzi honeycomb. Dzi beeswax dzi ya vala dzi mbondo dza hune ha vha ho vhewa mutoli, dzi bviswa nga lufhanga wa kona u zwivhea kha extractor. Extract ndi tshithu tshine tsha nga manngi, tshine tsha monisa muhangammbwa nga u tavhanya. Haya maanda aya thusa kha u bvisa mutoli nga nnda. Zwine zwa vha zwo fara mutoli zwi si tshenaho tshithu zwi ya humiselwa tshitahani, hune notshi dzi ya thoma hafhu u kulumaga dza ita mutoli hafhu. Vhane vha bveledza mutoli u songo shumiswaho avha todi mitshini u nntsha mutoli.
Nga murahu ha musi mutoli wo no bva, mutoli unga tanganiswa hu tshi kho itelwa u bviswa ha dzi mbondo dza honeycomb na zwinwe zwishumiswa. Tshinwe tshifhinga mufhiso uya ita uri zwi tavhanye, fhedzi ha bva mutoli une wa wela kha wo omaho. Umbo di vhewa kha mabodelo wa nwalwa dzina.

Zwishumiswa zwa Mutoli

Mutoli u itwa u tshi khou bva kha nectar ha dovha havha na swigiri ine ya swika - 38% fructose, 31% glucose, 5% dextrin na 1.5-3% sucrose, protein 0.5 - 2,3%, na dzi elements dzine dzi ya kona u tumbulwa u fana na - iron, phosphor, magnesium, calcium - ho katelwa na acids na madi ane avha vhukati ha 18 - 20%. Mutoli u dovha wa vha na dzi enzymes - invertase, diastase, amylase, phosphatase – zwine zwa thusa kha u itwa ha mutoli.
Mutoli u itwa ubva kha zwimela zwine zwa vha uri wo fhambana inga si difhe u fana na u fana inga si fane, I dovha ya fhambana na nga kuitele kwa hone, sa tsumbo, huna dzi vitamin kha mutoli - B1, B2, B3, B5, B6, H, K, C, E, PP, provitamin A - zwi vha zwi tshi khou dala nga u dala ha pollen kha mutoli.
Dzi ya dovha dza fhambana na kha muthetshelo musi u tshi khou fhambanya mutoli une wa vha wo itwa nga, citrus blossoms, light na slightly citrusy, na luvha la eucalyptus, line la vha na muvhala wo swifhalaho, hune ha vha na muthetshelo wa mushonga.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe