Xana Unga Xava Kwihi Tihomu ta Masi?
Endzhaku ko teka xiboho xa leswaku u xava muxaka wihi wa tihomu ta masi, swifuwo leswi swifanele kuya xaviwa. Tihomu leti humesaka masi kufanele kuva tona leti sungulaka tixaviwa hikuva kuta vhela kuva na mphakelo wa masi loko purasi risungula leswingata tisa mali hinkarhi walowo. Tihomu ta masi tile ka swiyenge swimbirhi swa vuhumelerisi, kungava swa masi kumbe loko masi yangari kona. Loko tinga humesi masi homu yifanele kuva yi bihe emirini naswona kwalomu ka 60 wa masiku kuya eka siku rotswala. Marhole ya xisati ya hundzuka tihomu ta xisati endzhaku ko tswala rhole rosungula; laha endzhaku ka sweswo, vukhale bya homu byitikomba hi masi lawa ya humaka endzhaku ko tswala rhole. Xikombiso masi yosungula endzhaku ko tswala rhole rosungula, masi ya vumbirhi endzhaku kotswala rhole ravumbirhi. Minkarhi yin’wana tihomu tihlamuseriwa tani hi ‘leti tswalaka rosungula’ kumbe ‘leti tswalaka ravumbirhi’.Swikahle ku xava tihomu ta xisati kumbe rigava ra xisati kusuka eka purasi leri tivekaka kumbe leringana ndhuma yavu xavisi. Hi xitalo van’wamapurasi lava va avelana hi ntokoto wa vona wa vufuwi eka vafuwi lavantshwa. Leswi swinga pfuna loko vuhumelerisi byi sungurile. Hile tlhelo rin’wana, kuxava rigava leringa biha emirini swinyika n’wamapurasi nkarhi waku phamela naku lawula swifuwo eka masiku hinkwawo loko kungase sungula vuhumelerisi bya masi.
Tihomu ta masi tinga xaviwa eka auction. Kuya uya vona auction swinyika ntokoto wa ntsengo, maxaviselo na khwalithi ya swifuwo leswi xavisiwaka. Hi xitalo Dokodela wa swifuwo u nyika switifikheti leswi kombaka rihanyo ra swifuwo leswi xavisiwaka naswona muxavisi uta kombeta loko kuri na swiphiqo swokarhi eka xifuwo xokarhi. Loko unga tshembi rihanyo ra xifuwo xokarhi, unga xixavi.
Xana Iyini Genetic Merit ya Homu ya Masi?
Ti genetic merit ta homu tilangutiwa hikwalaho ka homu ya xinuna leyinga tirhisiwa eka ntlhambi walowo. Leswi swivula leswaku khwalithi ya homu yiya hi vatswari va yona. Ku tiva vuxokoxoko bya genetic eka tihomu swita pfuna ku hlawula tihomu ta kahle kuti xava. Hlawula tihomu to hlaya kutlula nhlayo leyi uyi lavaka ya ntlhambi leswaku uta hlawula kahle. Vuhumelerisi bya tihomu byi hlohleteriwa hi vatswari vatona (genetics) xikan’we na swakudya, vuhlayiselo xikanwe na vufambisi. Vuxokoxoko bya vuhumelerisi bya tihomu leti hlawuriweke byi fanele kuva kona.Vutisa hi ta vuxokoxoko lebyi xikan’we na bya vuhumelerisi kukatsa na bya mhani wa xifuwo xexo xikan’we na bya tatana wakona. Swiva kahle swinene kuva u xava kusuka eka n’wamapurasi loyi anga eka xikimi xa tiko hinkwaro xa vahumelerisi va masi. Maendlelo lawa ya nyika vuxokoxoko hinkwabyo na vuhumelerisi hinkwabyo bya tihomu na rigava leringa eka ntlhambi wa masi. Tirhisa xikimi lexi, swikombiso swa masi swa homu yin’wana na yin’wana leswi hlengeletiweke kutani swi hleleriwa mafurha, ti protein, lactose, somatic cell count (SCC) na milk urea nitrogen (MUN) hi laboratory yale xikarhi.
Mbuyelo lowu heleleke wamasi (tilitara ta masi lawa yanga humelerisiwa) kutani ta hlayeleriwa ehenhla ka nkarhi wa masiku ya 305. SCC yinyika swikoweto swaku pfimbakumbe vukona bya mastitis-inflammation eka mavele kumbe tinhlungu loko swirikona. Mintolovelo ya kutswala ya tihomu ta xisati na xinuna swa hleriwa hikokwalaho ka vuxokoxoko bya insemination na kutswala marhole lebyi hlayisiweke. Aswi hlohleteriwi ku xava tihomu leti kungariki na vuxokoxoko bya tona.Translated by Ike Ngobeni