Hoya ka Lefapha la Temo la dijalo la Afrika Borwa, Meru le dihwai metsi bukeng ya selemo, mefuta e meholo ya ditlhapi tsa dijo tse lengwang Afrika Borwa ka 2015 e ne e le di marine tse nang le dithane tse 1 758, tse ileng tsa tlatsetsa haholo tlhahiso, tse latelwang ke mookodi (dithane tse 1497), abalone (Dithane tse 1479), tilapia (dithane tse 325), di-oyster (dithane tse 277) le crayfish ya marron (dithane tse 4).
E sebedisitswe ka dilemo tse dikete ka temo ya ho iphedisa, tilapia e fetohile e le nngwe ya dihlahiswa tse hlano tsa ditlhapi tsa tlhaho USA. Lefatsheng lohle, tilapia ke yona tlhaho e tlwaelehileng ka ho fetisisa e sebediswang ka polasi ka mora mefuta ya di-carp le tlhahiso ya tilapia e ka tlaase ho ya mobu wa diphoofolo, empa ha e rekiswe ka theko e phahameng e tshwanang le sefate.
Dihlahiswa tse kgolo tsa tilapia lefatsheng ke China, tse nang le karolo ya 30 lekgolong la tlhahiso ya lefatse, Egepeta, Thailand, Philippines le Indonesia.
Tlhoko ya Tilapia Afrika Borwa
Tlaleho ya dipatlisiso ya Urban-Econ bakeng sa Industrial Development Corporation ya SA (IDC) e kgonang ho hlahisa, ho sebetsana le ho romela thepa ya tilapia bakeng sa maraka a Afrika Borwa ka 2015 e bontshitse hore tlhoko ya tilapia Afrika Borwa e ne e le haufi le 1 500 dithane. Hara dithane tse 187 feela di ne di fanwa ke dihlahiswa tsa tilapia Afrika Borwa.
Bahwebi ba kgwebo, ba neng ba kenyeletsa barekisi ba tummeng, ba ileng ba buisana le tlaleho ba bontshitse hore ditlhapi tse hlahiswang sebakeng seo di ne di kgethwa ka lebaka la theko e tlaase ya Sechaena ka lebaka la boleng bo bobe ba thepa e kenngwang ka ntle. Ho phaella moo, bareki ba ne ba ikutlwa hore tilapia e ka nkela sebaka sa heiki, e leng sehlahiswa se seng se fokotsehile ka hoo e ka bang 50%. Ka lebaka leo, ditlhoko tsa sebaka sa motse di na le monyetla wa ho tshehetsa tlhahiso ya tilapia e kgolo Afrika Borwa.
Ke Mefuta efe ya Tilapia Bakeng sa Temo ya Ditlhapi?
Hara mefuta e 70 ya di tilapia lefatsheng, Oreochromis mossambicus (di-kurdish kapa tsa Mozambique di tilapia), Oreochromis niloticus (tilapia ya Naele) le Oreochromis aureus ( tilapia e bolou) ke mefuta e meraro e ka sehloohong e sebedisetswang tilapia temo lefatsheng ka bophara. Memo e nngwe e boetse e sebedisa O. andersoni ka ditlhapi tsa tlhokomelo e phahameng ya tlhokomelo haufi le Noka e ka hodimo ya Zambezi. Tse ding di sebedisa O. macrochir leboya-bochabela Zambia ka lebaka le tshwanang.
Tilapia ya Naele le e ntlafetseng ka diphatsa tsa lefutso, e itshetlehileng ka mefuta ya di mpho, e sebediswa ke dihwai tse fetang 80% tsa tilapia. Ke diphesente tse 4 feela tsa tlhahiso ya tilapia e nang le tilapia ya Mozambique, dikarolong tsa USA moo e ileng ya hlahiswa dilemong tse fetileng.
Ho tloha ka 1983, R.S.V. Pullin tlalehong ya hae 'Kgetho ya mefuta ya tilapia bakeng sa metsi' e kgothaleditse hore dipatlisiso di lokela ho lebisa tlhokomelo hodima tilapia ya Naele le tilapia e bolou, eseng tilapia ya Mozambique e nang le palo ya yona ya ho nyoloha butle.
Afrika Borwa, ha ho na dikgaello tse ntle tsa diphatsa tsa lefutso, mefuta e mengata ya mesebetsi e phahameng, mefuta e ntlafetseng ya tilapia ya Naele, e fumanehang ho tloha mehleng ya botho hotswa bo oking ba lekunutu.
Ho eletswa hore tlhokomelo e fanwe ka ho hlwekisa moralo o motle wa O.mossambicus kapa ho sebedisa menwana yohle ho tloha dihlahiswa tse hlomphehang. Boleng bo seng bobebe, palo e sa tlwaelehang ya baholo-holo ba sa tsejweng, e lokela ho qojwa.
Ke Hobaneng ha Tilapia e Loketse Metsi?
Tilapia e na le tswekere e monate, o bonolo le sebopeho se tiileng, se se nang letho. Tilapia e na le ditshobotsi tse mmalwa tse ntle tse loketseng metsi.
Tsena di kenyelletsa:
Tekanyo e phahameng ya kgolo. Ho itshetlehile ka mofuta ona, tilapia e ka hola ho fihlela ho 450 g ka dikgwedi tse robedi.
Ho tiisa. Ho itshetlehile ka dilemo tsa bona, basadi ba ka hlahisa mahe a le 500 ho ya ho 1 000.
O ka pholoha ka nako e kgutshwanyane ya boleng bo futsanehileng ba metsi le mocheso o moholo wa mocheso.
E ka sebedisa dimatlafatsi tsa dimela le diphoofolo hore di hole.
Nama ya tilapia e tshweu, ya boleng bo botle mme e amohetse hantle marakeng.
E na le tatso e rarahaneng le mokgwa o ka sebedisang dihlahiswa tse entsweng ka bohlokwa.
Translated by Sebongile Sonopo