E šomišitšwe mengwaga ye dikete ka temothuong ya go iphediša, tilapia e gotše go ba ye nngwe ya ditšweletšwa tša hlapi tše 10 tša godimo ka Amerika (USA). Lefaseng ka bophara, tilapia hlapi ya bobedi ye e šomišwago ka tlwaelo ka dihlaping tša go lemaruiwa ka morago ga ge mohuta wa sephedi wa carp le tšweletšo ya tilapia e godile go feta thraot, le ge e le gore ga e rekiše ka theko ya go godimo ya go swana le thraot.
Batšweletši ba bagolo ba tilapia lefaseng ke China, ka tšweletšo ya lefase e ka bago 30%, Egypt, Thailand, Philippines le Indonesia.
Nyakego yaTtilapia ka Aforika Borwa
Pego ya dinyakišišo Urban-Econ ya Koporase ya Tlhabollo ya Intasteri ya Aforika Borwa (IDC) ka bokgoning bja tšweletšo, go šoma le thomelontle ya tilapia go ya mmarakeng wa Borwa bja Aforika ka 2015 e laeditše gore nyakego ya tilapia ka Aforika Borwa e be e le kgauswi le ditone tše 1 500. Ga ye ke fela ditone tše 187 tše di bego di abiwa ke batšweletši ba tilapia ba Aforika Borwa.Bareki ba kgwebo, bao ba akareditšego mabenkele a tumilego, bao ba go boledišanego le bona mabapi le pego ba boletše gore tilapia ye e tšweleditšwego ka nageng e be e ratwa go feta tialapia ya theko ye e fase ya China ka lebaka la go boleng bja go fokola bja ditšwantle. Godimo ga moo, bareki ba be ba ikwa gore tilapia e ka tšea sebaka sa heike, yeo e tšweletšo ya yona e theogetše ka diperesenteng tše di nyakilego go ba 50%. Le ge go le bjale, nyakego ya selegae e na le bokgoni bja go thekga tšweletšo ye kgolo ya tilapia ya selegae ka Aforika Borwa.
Ke Mehuta ya Diphedi tša Dihlapi ya Tilapia yeo e Lemaruiwago?
Ya mehuta ya diphedi ye 70 ya ditilapia mo lefaseng, Oreochromis mossambicus (kurper ya botala bja leratadima goba tilapia ya ka Mozambique) Oreochromis niloticu (tilapia ya Nile) le Oreochromis aureus (tilapia ya mmala wa leratadima) ke mehuta ya diphedi ye mekgolo yeo e šomišwago ka temothuong ya tilapia lefase ka bophara. Dipolaseng tše dingwe gape ba šomiša O. andersoni ka mafelo a kgoboketšo a poloko ya godimo go bapa le Noka ya Zambezi. Ba bangwe ba šomiša O. macrochir ka Zambia Bohlabelaleboa ka lebaka la go swana.Tilapi ya Nile ye e kaonafaditšwego ka leabela, go ya ka mehuta ya GIFT, di šomišwa ke go feta 80% ya balemirui ba tilapia. Ke fela 4% ya tšweletšo ya tilapia e le go le tilapia ya ka Mozambique, dikarolong tša Amerika (USA) moo e be ya tsebišwa mengwaga ye mmalwa ye e fetilego.
Ka go boela morago go fihla 1983, R. S. V. Pullin ka pegong ya gagwe ‘Choise of tilapia species for aquaculture’ o šišinya gore dinyakišišo tše di swanetše go nepiša go tilapia ya Nile le tilapia ya botala bja leratadima, e sego tilapia ya ka Mozambique ka go gola ga yona ga go nanya.
Ka Aofrika Borwa, ga go na tlhaelo ya didirišo tša leabela, mehuta ya diphedi ya phethagatšo ya godimo ya mešomo, mehuta yeo e kaonafaditšwego ya tilapia ya ka Nile, ye e le go gona ka digodišong tša phraebete.
Go eleditšwe gore šedi e swanetše go išwa go hwetšeng thoto ya go beela ya O.mossambicus goba go šomiša difinkalingi tša dipoo fela go tšwa go baphaphaši ba maleba. Boleng bja go fokola, diruiwa tše di tswadišitšwego ka gare tša badimo ba ba se tsebjego, di swanetše go efogwa.
Ke ka Lebaka la Eng Tilapia e Loketše Temothuo ya Tša Meetseng?
Tilapia e na le tatso ya mabose, ye e bonolo, ya phopholego ye e foforegago.Tilapia e na le bokgoni bjo bo kaone bjo bo loketšego temothuo ya tša meetseng. Tše di akaretša:
Kelo ya godimo. Go ya ka mehuta ya diphedi, tilapia e ka gola go fihla 450 g dikgweding tše seswai.
Monono. Go ya ka mengwaga ya tšona, ditshadi di ka tšweletša mae/mae ka meetseng a ka bago a 500 go ya go 1000.
E ka kgona go phela ka dinako tša boripana tša boleng bja meetse bjo fokolago le themperetšha ye e fapanego ka bophara.
E ka šomiša phepo ya dibjalo le diphoofolo go gola.
Nama ya tilapia ke e tšhweu, ya boleng bjo bobotse gomme e amogetšwe gabotse ka mmarakeng wa go rekišetšwa.
E na le tatso ye e fapanego le phopholego gomme e ka šomišwa ka ditšweletšweng tša tlaleletšo ya boleng.
Translated by Lawrence Ndou