O kopane le motho ya fumanweng a e na le kokwanahloko e ntjha ya coronavirus (2019-nCoV): Jwale?
Nako ya ho kenella (ho tloha ka nako ya tshwaetso ho fihlela nakong eo matshwao a iponahatsang) e pakeng tsa matsatsi a 2 ho ya ho 14. Ebang o ba le matshwao afe kapa afe nakong eo, o tla lokela ho etswa diteko tsa kokwanahloko ena.
Hobaneng o sa hlahlojwe hanghang?
Ho nka nako hore kokwanahloko e ikatise ho fihla boemong boo e ka fumanwang ka mekgwa ya tshebetso ya laboratri.
Na ha ke kgone ho fuwa meriana ebang nka ba le yona?
Hobane ke kokwanahloko e bitswang vaerase, kalafo e nngwe le e nngwe e ka thusa - sena se bolela hore matshwao a a phekolwa, empa ha ho moriana o bolayang vaerase, o lokela ho tlohella masole a mmele wa hao ho bolaya vaerase.
Ke lokela ho etsa’ng?
Re kopa o ikwalle boinotshing. Sena se hlalosa hore le ha e le moo o so ka o ba le matshwao, o hloka ho dula hole le batho ho thibela vaerase ho ata.
Feela na nka tshwaetsa motho le ha ke ikutlwa hantle?
Ee, bopaki bo supa hore o ka nna wa kgona ho tshwaetsa motho e mong ka vaerase le pele matshwao a iponahatsa.
Na nka ya mosebetsing?
Ho kgothaletswa ho qoba ho ya mosebetsing, ho etsa jwalo ho ka tshwaetsa basebetsimmoho ka vaerase. Ngaka ya hao e fana ka lengolo la ngaka le ka fuwang monga mosebetsi.
Na nka ya sekolong?
Ho eletswa ho se ye sekolong, hobane ho etsa jwalo ho ka fetisetsa vaerase ho barutwana ba bang kapa matitjhere. Ngaka ya hao e fana ka lengolo la ngaka le ka fuwang monga mosebetsi.
Na nka kopana le metswalle?
Ho eletswa ho se kopane le batho. Ho ba le seabo dikopanong tsa setswalle ho ka fetisetsa vaerase ho lelapa le metswalle.
Na nka ya mabenkeleng, ka etela dibaka tsa setjhaba kapa ka sebedisa dipalangwang tsa setjhaba?
Ho eletswa ho qoba ho sebedisa sebaka le ha e le sefe sa setjhaba (mabenkele, dikereke, dibaka tsa boithabiso) kapa ho sebedisa dipalangwang tsa setjhaba, hobane ka ho etsa jwalo ho ka tshwaetsa batho ba bang ka vaerase.
Ke lokela ho etsa’ng? O eletswa ho dula lapeng ka nako eo o behilweng leihlo ka yona. Ho sireletsa batho ba pela hao:
Hlwekisa matsoho kgafetsa, o sebedisa sesepa kapa mokedikedi o nang le tahi.
Emella hole le batho ba phetseng hantle (ba sa bontsheng matshwao a phefumoloho) kamoo ho kgonehang kateng (bonyane 1 mitara).
Rwala sekwahela-sefahleho kgafetsa.
Kwahela molomo le nko ka thishu ha o kgohlela kapa o ithimola, kapa o kgohlelle le ho ithimolela lenonyeletsong la setsu. Lahla thishu ha o qeta ho e sebedisa mme o hlwekise diatla tsa hao hanghang ka metsi le sesepa kapa mokedikedi o nang le tahi.
Ntlafatsa ho kena ha moya dibakeng tsa ho dula ka lapeng ka ho bula diphera le mamati kgafetsa.
Ke tla behwa leihlo jwang?
Re tla o romella kgokahano ka e-mail letsatsi le letsatsi ho o botsa hore o sa ntse o na le matshwao na. Ka kopo pepeta kgokahano eo mme o arabe dipotso letsatsi le letsatsi, le ha o se na matshwao. Ebang o se na e-mail kapa marangrang a dikgokahano, ho na le motho ya tla o letsetsa letsatsi le leng le le leng ho botsa hore o na le matshwao na. Ka kopo netefatsa hore o tla fumaneha ho fana ka lesedi lena.
Ke tla behwa leihlo nako e kae?
Matsatsi a 14 ho tloha ha o ne o qetela ho kopana le motho eo ho netefaditsweng a na le tshwaetso ya 2019-nCoV.
Ke matshwao afe ao ke lokelang ho a ela hloko?
Motjheso wa mmele o lekantsweng o fetang 38°C kapa ho hatsela, ho kgohlela, mmetso o bohloko, ho fellwa ke moya, mesifa e bohloko kapa mahlaba mmeleng, letshollo (phallo ya mantle a mokedikedi kapa a metsi makgetlo a mararo kapa ho feta ka letsatsi).
Ke na le matshwao, na ke lokela ho emela e-mail kapa mohala?
Tjhe, hang ha o ba le matshwao, ka kopo letsetsa nomoro ya mohala ya thuso hanghang.
Ebe ho tla etsahala’ng kamora moo?
Ho ya ka matshwao a teng le botebo ba oona, re tla nka mathe ka lesela le lenyane mme re etse diteko tsa vaerase.
Translated by Maletsatsi Sejake