Ho Jala Sekwashe

© Louise Brodie

Ho Phatlalatswa

Palo ya di-kwash e tswang peong.

Mokgwa wa ho Jala

Ho lema ha dimela tsa di-skwash e ka ba ka ho lema ka ho toba peo ka moqapi wa mechine kapa ka matsoho maemong a menyenyane. Ho lema dipeo tsa di-skwash di boetse di etswa ka ho hlahisa di-terei peo ya polokelo matsatsing a ho qetela a mariha le ha boemo ba lehodimo bo loketse ho lema dipeo ho ya tshimong. Ka ho lema dipeo molemi kapa mohomi a ka boloka nako mme a qala ho kotula dibeke tse pedi ho isa ho tse tharo pejana.

Lekgalo

Dimela tsa skwash di lokela ho arolwa ka dikarolo tse 50 ka ntle ho sela se ka bang 120 cm ka ntle. Hona ke dimela tse ka bang 16 000 ka hektare. Tse ding tsa mefuta e mengata ya di-khompekt di arohane haholo le dimela tse ngata tsa dimela tse 20 000 ka hektare.

Nako ya ho Jala le ho Jala

Nako e ntle ke ha mobu o qala ho futhumatsa nakong ya selemo mme serame se fetile. Hangata sena ke qetellong ya Phato ho qala ka Lwetse. Di-sekwash tsa dimela di ka lengwa ho fihlela bofelong ba Hlakola hafeela boemo ba lehodimo bo nepahetse. Di nnile tsa lengwa le ho kotulwa dikgweding tsa mariha dibakeng tse sa lefellweng ke serame.

Nako ya Kgolo

Sapole sa jem se nka dibeke tse pakeng tsa 10 le 12 ho ditholwana tsa pele di se di loketse kotulo. Disebedisowa tsa bana di ka kotulwa ho tloha dibeke tse 6 ho tloha ho lemeng.

Manyolo

Moitedi wa pele o fanwa pele o lema ka hodima setsi sa semela. Ho hotshehetsa ka diphello tsa tlhahlobo ya mobu le karolelano ya dikhilokgrama tse 600 ka hektare ya 2:3:4 (30) e ka fanwa. Sena se fumaneha ho dipeo hang-hang mme se tla susumetsa kgolo ya pele le ntshetsopele ya metso. Hoo e ka bang dibeke tse 4 ka mora ho lema ha dimela di se di le teng mme di ntse di hola hantle kopo eya bobedi ya dikhilokgrama tse 350 ka hektare ya 2:3:4 (30) e ka lahlelowa ka hara mela ya dimela le ho hlatsuwa ka nosetso.
Kopo ya boraro ya nitrojene e ka sebediswa haeba ho hola ha semela ho le thata mme ho e hloka. Dikhilokgrama tse ka bang 250 ho eya ho tse 400 ka hektare ya LAN (28) e ne e tla ba e lekaneng. Ntho e lekanang le e entsweng ka manyolo ka metsi ka mokgwa o nosetswang o ka boela wa sebetsa haeba ho nosetswa ha metsi ho kenngwa.

Ho Nosetsa

Ka karolelano pakeng tsa 30 mm le 40 mm ya nosetso ho pholletsa le nako ya ho hola e lokela ho lekaneng. Sena se lokela ho eketseha kapa se fokotse ho ya ka boemo ba lehodimo. Ho molemo ho kenya le ho nosetsa ka ho rotha hobane sena se boloka makgasi a omme mme a phetse hantle meleng le mowone. Manyolo a tsamaiswang ka ho toba le mobu wa metso e boetse e atleha haholwanyane.
Tlhokomediso e lokela ho nkwa e le hore e se ke ya nosetswa ha lejwe le tlwaelehile ho mafu a metso haeba dibaka tsa motswako wa metsi di boptjwa. Haeba metsi a nosetso a sebediswa, leka ho etsa bonnete ba hore makgasi a omme pele ho bosiu ho fokotsa menyetla ya ho tshwaetswa ke fanghase. Ho boetse ho eletswa ho dula o shebile mongobo wa mobu le o sebetsang ka ho fetisisa ke ho kenya mongobo methapong.

Translated by Sebongile Sonopo