Dimela tsa Richtersveld

Tsoteho ya Tikoloho

©Roger DelaHarpe

Richtersveld ke tsoteho ya tikoloho e chesang monahano, mme dimela tsa yona tse sa tlwaelehang di hohela tsa dimela tse makgasi a matenya a tletseng lero tse tswang ho pota lefatshe ka bophara. Ha ke le sebakeng sena, ke ile ka kopana le ditsebi tsa dimela tse pedi tse tswang Jeremane tse neng di ntse di rerile leeto la tsona ka dilemo. Ha ho pelaelo hore di ne di itokiseditse hantle bakeng sa leeto la tsona mme ha di na thabo ya tsona.
Mme ke kgodisehile hore ha dia ka tsa swetseha. Lefapheng la Richtersveld, mefuta e 360 ya dimela tse thunyang e nnile ya balwa sebakeng sa khilomithara e le nngwe. Lelapa la Memsemb, kapa vygie, le emelwa haholo-holo, le 50 ho ba lekgolo la 160 ho ba teng sebakeng seo. Ke ntho e ntle bakeng sa lehwatata hoo e ka bang 68 mm ya pula feela ka selemo.

Mefuta-futa ya Dihlodilweng e sa Tshwaneng

©Roger de la Harpe

Lebaka le leng la mabaka ana a fapaneng le a mangata ke hore Richtersveld e sebakeng sa phetoho pakeng tsa dibaka tsa mariha tsa Namaqualand le sebaka sa pula ya lehlabula sa Nama-Karoo. Dibakeng tse ding dibaka tsena ke dikhilomithara tse 10 kapa tse 20 feela, tse etsang hore ho be le mefuta e meng e thahasellisang ya mefuta ya dimela.
Ho phaella moo, ho na le di biome tse tharo tse kgolo ho Richtersveld: e leng Semela se makgasi a matenya a tletseng lero sa biome ya Karoo, e nyane haholo ya Biome ya 'Lehwata' (leboya le ka botjhabela) le dibaka tse fokolang tsa Fynbos Biome (dithabeng tse phahameng tsa dithaba). Hape ho bohlokwa hore re hlokomele hore mekoloko ya dithaba, e atisang ho matha ka tsela e ka leboya le borwa, e emisa malmokkies le maru a pula a kenang ka hare ho hare. Ho jwalo, matsoapo a tobaneng le lewatle a fumana pula e ngata, ha matsoapo a ka hare a ntse a le ho tobana le naha le a tletseng difate (haholo-holo ka karolo e ka botjhabela) a oma mme e na le mefuta e mengata ho feta a amanang le Nama-karoo (e kang euphorbias).

Ho Hlaha ha Mofuta o Mocha

©David Fleminger

Tsohle tsa maemo ana a bopa a mengata maemo a lehodimo a manyane a Richtersveld, mme phula e nngwe le e nngwe e na le motswako o tobileng wa pula, moya, mobu, mocheso le tlhahiso-pele. Dibaka tsena tse thoko di kgothalletsa 'ho hlaha ha mofuta o mocha' - mokgwa wa ho iphetola ha dimela o dumellanang le maemo a oona a tikoloho ho fihlela o khethollwa ke dintho tsa tlhaho ho tloha ho palo ya motswadi. Lefapheng la Richtersveld, tse ding tsa mefuta e mengata ya dimela di se di fetohile hantle ho ya dibakeng tsa tsona tse kgethehileng, di fumaneha feela phuleng e le nngwe kapa sebakeng se 'moqotetsane'.
Ho ntse ho le jwalo, ho sa tsotellehe hore na e kgolo kapa e nyane hakae, sehlooho se tlwaelehileng ho dimela tsohle tsa Richtersveld se ntse se phela. Jwalokaha ho hlalositwoe ka hodimo, dimela tse ngata di boloka metsi, ebang ke makgasi a tsona, dimela kapa ditho tsa ka tlasa lefatshe, empa bokgoni ba mefuta ena ya bophelo bo ikemiseditsweng bo feta ho feta moo. Dimela tse ding di batla di le ka tlaase ho naha, tse nang le metswedipane e seng mekae feela e hlahang ka lehlabatheng. Tse ding dia tetebela fatshe ho qoba moya, le makgasi a maholo a qobang mongobo o tswang fatshe. Tse ding di hola moriri o motle kapa metsu ho tshwara marothodi a phoka. Tse ding di kgona ho kwala masoba ho thibela mouwane. Tse seng kae ke di psammophorous, e leng se bolelang hore di ntsha ntho e lekaneng e fumanang le ho boloka lehlabathe hodimo, e le ho itshireletsa kgahlanong le difefo tsa lehlabathe.

Mekgwa ya ho Pholoha

©Shem Compion

Le hoja dimela tse ngata tsa Richtersveld di le setalapo (e leng ntho e sa tlwaelehang mariheng-lehwatateng) ho na le tse seng kae tse tlohelang makgasi a tsona lehlabuleng ho fokotsa tahlehelo ya metsi. Tse ding di faposa letsatsi ka dikgahla tse nyane, kapa ka ho hola makgasi a boreledi, kapa ka ho boloka makgasi a kgale. Tse ding di fetohile di nyane, ho fokotsa tlhokahalo ya tsona ya thepa e fokolang. Tse ding di hola feela dikgokong le mekotleng ya majwe, ho boloka ditlamong tse phodileng. Ka mantswe a mang, dimela tsa Richtersveld di bopa ka ho sa feleng makgwa ya tsona ya ho pholoha.
Ka kakaretso, Richtersveld ho bolelwa hore e na le dimela tse 4849 tse atlehileng, tse 40% ha di fumanehe kae kapa kae. Tse ngata tsa dimela tsena di boetse di na le mekgwa e sebetsang mme di sebediswa ka katleho ke batho ba moo. Mefuta e 70 e sebediswa bakeng sa dijo (kapa di veldkos - dijo tsa sehlahla), tse 40 di na le mekgwa ya meriana mme tse 54 di na le dintho tse ding tse sebetsang, tse kang ho etsa diropo, ho etsa sesepa le patsi. Hape ho na le dimela tse ngata tsa dithethefatsi, tseo ka dinako tse ding di sebedisetswang merero ya bodumedi. Empa o se ke wa pota-pota o nyeka dimela tse makgasi a matenya a tletseng lero tse ngata tsa tsona di na le chefo!
Ho phaella ho dimela tsohle tse makatsang le tse sa tlwaelehang tse tsosang takatso ya feberu ya ditsebi tsa dimela tse ratang maemo, Richtersveld e boetse e tsebahala ka dimela tse ngata tse tlwaelehileng tse fetohileng ditshwantsho tsa sebaka seo.

Translated by Bongani Matabane