Aquaponics Afrika Borwa

© Henk Stander

Aquaponics ke ho kopanya ditlhapi le temo e ntseng e hola, tse kang ditlama le meroho. E ka nna ya eba tharollo ya kgaello ya dijo mme e ka etsa chelete ho dihwai tse ncha Afrika Borwa.
Dijalo di lengwa ka tsela e le nngwe maemong a mabedi a hydroponic le a aquaponic, ha metso e kopana le metsi a ditshila. Metsi a hlwekileng a tswa ditankeng moo ho nang le ditlhapi tsa metsi a hlwekileng, mme ka mora hore metso ya dimela e amohele dimatlafatsi ebe e hlwekise, metsi a kgutlisetswa ka hara ditanka tsa ditlhapi

Mekgwa ya Aquaponics

©Marinda Louw
Dintlha tse latelang ke mekgwa e tlwaelehileng ya aquaponic:
Aquaponics tsa Metsi a Tebileng
Tshebetsong ena, dijalo di lenngwe ka raft polystyrene ka bophara ba 30 cm, 40 cm.
Monyetla wa tsamaiso ena ke ho feto-fetoha ha mocheso wa metsi le pH, empa bobebe bo ka ba hore ho na le mohlahlobi o mong wa dikokwana-hloko o hlokahalang bakeng sa ho senyeha ha ammonia.
Dilupu tse Kwalehileng Bakeng la Metsi
Tsamaiso ena e boetse e tsejwa e le mohlala o matla. Lenaneo la aquaponic le sebedisa mekgwa e tshwanang e kang dimela tsa letsopa kapa letsopa. Dijalo di lenngwe ka mokgwa o tsitsitseng o nang le metsi a tswang ditanka tsa aquaculture. Mokgwa ona o sebetsa hantle bakeng sa dimela tsa creeper jwaloka fragole, tamati le granadillas.
Aquaponics tse Tlwaelehileng
Ditekanyo tse kang dimela le dimela tsa letsopa di sebediswa ka setsing se phalang ho potoloha hora mme se hulwa ha metsi a itseng a fihla. Ho nwa metsi ke habohlokwa ho thibela metso ya dimela hore e be ka tlasa metsi. Hape sena se thibela ho bola. Metsi a pholletsa le metsi a mangata, e leng sesepa sa sophon sa wache, se kgelang metsi ka nako.
Mokgwa ona wa aquaponics o tsejwa e le morwallo le ho nya metsi' kapa 'ebe le kotopo' aquaponics. Ke mokgwa o motle bakeng sa dihwai tse qalehang ha ho bonolo ho di laola, mme dijalo tse ngata di ka hlahiswa. E boetse e sebetsa hantle bakeng sa dimela tse hlokang tshehetso e eketsehileng, tse kang tamati, dikomkomere le maphutshe.

Disebediswa tse ding tsa Aquaponics
Mokgwa wa ho lebala o entswe ka diphala tsa polasetiki tse totobetseng tse fumanang metsi a tswang ka hodimo ka di-rivulets. Dijalo di lengwa pulehong tsa diphaephe.
Setshwantsho sa dimatlafatsi tsa filimi se na le mechine le diphala tsa Plastiki tsa PVC tse ka hodimo, tse kang 'di-gutters', tse nang le menyako ya dijana. Jwale metsi a iswa ka hodimo ho dijana tse dutseng 'gutters'.
Ditoro tse pedi tsa dithase tse pedi di kgaola ka halofo mme di tletse di-grit kapa metsi, moo li-raft polystyrene li ka phallang.

Aquaponics Bakeng la Dihwai tse Ncha

Mokgwa o ka sebediswang ke theknoloji ya aquaponics e kgolo. E ka etswa ka ditekanyo tse fapaneng, tse ka fanang ka ditlhoko tse fapaneng, ho tloha tlhahiso ya lelapa bakeng sa dihwai tse ncha ho ya kgwebong.

Aquaponics di ka etswa ka tekanyo e nyane, jwaloka ka mora ntlo ho hlahisa dihlahiswa tse ncha ho fepa lelapa. Carp, tilapia kapa catfish e ka sebediswa ka tanka ya ditlhapi tse 500 dithareng. Mekgwa ya aquaponics e tlwaelehileng kapa dibethe tse hodimo-kgolong di eletswa ho dihwai tse ncha.

Theknoloji ya Aquaponics e ntle haholo bakeng sa dihwai tse ncha ka mabaka a sa tshwaneng:
E ka etswa ka tekanyo e nyane mme e ka atoloswa hamorao.
Ha e hlile ha e sebetse haholo.
E ka thehwa ka boitsebiso bo theko e tlaase.
Mobu o nonneng kapa metsi a mangata ha ho hlokahale.

Aquaponics tse pharaletseng di loketse ho fana ka dihlahiswa tse ncha bakeng sa sechaba se kang sekolo, lehae la ho tlohela mosebetsi, reschorente kapa hoteleng. Aquaponics di ka etswa ka tekanyo ya kgwebo e le ntho e le nngwe le karohano ya temo. Kamano pakeng tsa tlhapi ya ditlhapi le dimela e tla itshetlehile ka boleng ba ho fepa ditlhapi, mefuta ya ditlhapi le mefuta e fapaneng ya dimela tse sebediswang. Dimela tse holang dimela tse ngata le tse behang ditholwana di hloka dimatlafatsi tse ngata tse qhibidihileng. O tla hloka tsebo ya theknoloji pele o qala mofuta ofe kapa ofe wa temo ya aquaponics. Ka hona ho kgothalletswa hore dihwai tse ncha di fumane kwetliso e sebetsang pele di qala.

Ditefiso tsa Tsamaiso tsa Aquaponics

Nako le e nngwe tsamaiso ya aquaponics e na le menyetla le melemo ya yona. Ditshenyehelo tsa mekgwa ya aquaponics e tla itshetleha ka boholo ba tsamaiso, moqapi wa yona le mofuta wa thepa e sebedisitsweng. E ka fapana pakeng tsa R1 000 le dimilione tsa diranta tsa bakeng sa mekgwa e kgolo ya kgwebo.

Maraka Bakeng sa Dihlahiswa tsa Aquaponics

©Marinda Louw
E ka nna ya utlwahala eka ke ntho e fokolang, empa polelo e reng' 'maraka ke ntho e nngwe le e nngwe' e netefatsa temo, ke yona e susumelletswang ke mekgwa yohle ya temo. Ithute ka mmaraka ka ho etsa dipatlisiso tse ngata tsa marakeng pele o qala ho lema. Bua le batho bao o ka kgonang ho ba le bona mme o fumane hore na ditlhoko tsa bona ke bophelo. Fumana hore na ke mefuta efe wa mefuta ya dimela, kapa mefuta ya ditlhapi le ditlhoko tsa bona, mohlala, hore na ke bokae boo o bo hlokang le hore na ke nako efe ya selemo e sebetsang hantle bakeng sa kgolo. Haeba ho kgoneha, beha ditumellano tsa ho bapatsa le bareki.
Ho boetse ho eletswa ho ba le dihlahiswa tse sa tshwaneng ho ena le mohala o le mong wa sehlahiswa, mohlala, mefuta e sa tshwaneng ya lettuce le mefuta emeng. Tsepamisa maikutlo ho mefuta e sa tshwaneng ya dimela jwaloka dimela tse ncha, monokotshwai le dikgahla; Dihlahiswa tsena di na le mekgahlelo e kgolo ya phaello.
Mefuta ya ditlhapi e sebedisetswang metsing a aquaponics e tla itshetleha ka mefuta eo oo o dumellwang ho ba le yona tikolohong ya hao. Fumana ho tswa lefapheng la hao la polokelo ya diprofinse, e leng mefuta e mengata e sebediswang haholo ka temo ya aquaponic Afrika Borwa. E ka nna ya kenyelletsa bream, catfish, carp le ditlhapi tse ntle.

Translated by Sebongile Sonopo