Yini Kukhicitwa kwe Mfishi Lenhle?

© BROMLEYS Aquatic Specialists

Imfishi lenhle – kufana e koi, imfishiyegolie, nentfo yeligilasi legcina timishi – timfishi letinhle letigcinelwe tinjongo tekubonisa kumbe egilasini noma etindzaweni tetimfishi.
Lokukhicitwa kwe mfishi lenhle eNingizimu Afrika kuncane kutsi kukalekile kuleto letihlanganiswako letimbalwa, letikhokha ikoi, iNkelebhe ye Malawi cichlids, idiscus fish, ikillifish kanye naletinye timfishitegolide. Loku kuvame kwentiwa kuletiTifundza iEastern Cape, iMpumalanga nase KwaZulu-Natal. Kubhekana nemkhicito nekucudzelana nelizinga-leliphakeme lalokungeniswako lokusuka kakhulu eMpumalanga leKhashane – lengaba ngu 95% yemacembu etimfishi letinhle tase Ningizimu Afrika letingeniswako.
Ayikho indzawo kulemakethe yase Ningizimu Afrika yalokushiphile, lizinga-leliphansi lemfishi lenhle. Letingeniswako tisengakaduli nawucatsanisa ngekubita kwasendzaweni kwemkhicito kanye nekusakatwa kwato.

Tidzingo teKukhicitwa kweMfishi Lenhle

Uma iNingizimu Afrika ingacabanga kufaka letimfishi letingeniswako letinhle naletayo letikhicitwako, ingabambelela kuletitidzingeko letine, lekungutona ticinisa imphumelelo yemikhicito wetimfishi letinhle letiseMpumalanga Lekhashane:
Kunelwati loluphakeme.
Lizinga lemfishi liphakeme kakhulu.
Kumaketha kubukwe ndzawo tonkhe.
iAquaculture yemfishi lenhle yentiwa ngaphansi kwemilayini lesemkhatsini letifutfumele timo letilungela kufundvwa kwemhlaba ngakoke lobukhulu-bekutalwa kanye nekunakekelwa kwetimfishi tasendzaweni leshisako nalenelitulu kakhulu.
Kukhicitwa kwelizinga lemfishi angeke sekwenteke egilasini lebonisako noma eplasitikini noma ethangeni lakhonkolo. Lizinga leliphakeme ngalokwenele angeke selitfowe malula nje ngaleyondlela. Lomkhicito waseMpumalanga Lekhashane uvama kwentiwa endzaweni lenemanti lamancane emhlabeni, ikakhulu lenemanti laluhlata kanye nekudla kwendalo lokushiyiwe. Umkhicito wasemantini laluhlata ngesikhatsi ufakwa manyolo ungetwa emantini kwentela kutfutfukisa kuhluma kwekudla kwendalo kwemfishi lokufana ne daphnia, cyclops ne algae.
eNingizimu Afrika, umkhicito wetimfishi letinhle ungafuna lokusetjentiswa kwemathanela etindzaweni letifutfumele lapho khona emanti angagcinwa ku 25°C. lomkhicito wemfishiyegolide, kutsatsa kwetintfo letiphilako nemathange-emmango emacembu lafana ne tetras, labeo ‘timfishi letinkhulu letidla letinye tilwane nebantfu’ kanye ne catfish atitfoli lizinga lelenele ngaphansi kwanomanguyiphi indlela leyakhiwe.
Kunaka lokucinile entfweni letsite kanye nekunakekela lizinga kumcoka ngekufuywa kwetimfishi letinhle kutsi kuphumelele. Sibonelo sekutsi kubaluleke kangakanani loku ikhonjiswa ngelipulazi lalikhullu letimfishi letinhle ekwaZulu-Natal kutsi ngemnyaka wa 1990 kwakhokhwa linani lelikhulu lwetimfishi kwentelwa imakethe yase Ningizimu Afrika. Lelipulazi linetindlela temathanela langetulu kwelikhulu nemashumi lasihlanu, ngisho nekukhokhha lizinga-lelisetulu lwe guppies kuya eUSA.
Le Nhlangano ikhula ngengebhizinisi lebuke nhlangotsi tonkhe letinekucina, emandla nelwati lwekugadza. Kutsi nasekukhokhiwe kwanikwa basebenti ngamunye, ngamunye locondzene nakunye noma lamaningi emathaneli lawagadzako, akuzange kuphumelela kumunye umnyaka, ngekubuka ngalokunikiwe, lizinga kanye nekudla njalonjalo, kwecela.

Bulukhuni Ekufuyweni kweTimfishi leTinhle eNingizimu Afrika

©Marinda Louw
Lokukhicitwa kwetimfishi letinhle eNingizimu Afrika kukalekile, njengoba letimfishi tidzinga timo letifutfumele kwentela kuhlangana, kepha lendzawo lengiyo yenombolo yato, liGoli, bese timakethe lehleleke eNdzawenilephakeme lepholile. Ngekwengeta, intfo lengaphatamiseki leletsa gesi ibalulekile futsi kumele itsatselwe etulu.
Lapho kutosala imakethe lencane lebuke emacembu lamancane lapho khona emanani latfolwako kanye nekubita kwetincola kukhomba lokubita kwemkhicito lokhokha loku ngebafuyi labambalwa be aquaculture. Tibonelo yi Lake Malawi cichlids, imfishi ye discus kanye naletinye letitfola-bulukhuni ngekuhlangana emacebu we en masse.
Kulungiselelwa kwebafuyi labasha eNingizimu Afrika kukalekile kuloko kwetati tekufuya timfishi ngasense. Kukhona lwati lelikalekile kutinhlangotsi tahulumende kanye nasehlangotsini lwekudla-kwetimfishi tekufuywa, lokungaba yintfo lelungele bafuyi labasha labafundziswako ngekufuya timfishi letinhle.

Translated by Phindile Malotana