Dihlapi tša bokgabišo – tša go swana le koi, hlapi ya gauta, le hlapi ya ka lefelong la diphoofolo tša ka meetseng molatšatši – gomme dihlapi tše di botse tše di beilwego ka mabaka a go bontšha e ka ba lefelo la go diphoofolo tša meetseng ka galaseng goba matangwaneng a dihlapi.
Tšweletšo ya dihlapi tša bokgabišo ka Aforika Borwa ke ye nnyane ye e lekanyeditšwego go batswadiši ba se bakae fela, bao ba tšweletšago koi, cichlids ya Letsha la Malawi, hlapi ya nkgokolo, hlapi ya go bolaya le dihlapi tša gauta tše dingwe. Ye ke tsela ya go dirwa kudu ka Diprofenseng tša Kapa Bohlabela, Mpumalanga le KwaZulu-Natala. Tšweletšo ke ye kgethegilego gomme e phadišana le tša go tšwa dinageng tša ka ntle tša maemo a godimo – kudukudu go tšwa ka Bohlabela Kgole e ka bago 95% ya mehuta ya diphedi tša dihlapi tša bokgabišo di tšwa dinageng tša ka ntle.
Ga go na lefelo ka Aforika Borwa la mmaraka wa dihlapi tša bokgabišo tša theko ye fase. Ditšwantle di sa le ka thekong ya fase ge go bapišwa le ditshenyegelo tša tšweletšo ya ka nageng le phatlalatšo.
Dinyakwa tša Tšweletšo ya Dihlapi tša Bokgabišo
Ge e le gore Aforika Borwa e ka ela hloko go tloša thekontle ya dihlapi tša bokgabišo ka tšweletšo ya yona, e swanetše go obamela dinyakwa tše nne tše, tšeo di netefatšago katlego ya tšweletšo ya dihlapi tša bokgabišo tša Bohlabela Kgole.Ke ya seporofešenale kudu.
Boleng bja dihlapi ke bja godimo kudu.
Papatšo ke ya bogareng.
Temothuo ya tša meetseng ya dihlapi tša bokgabišo e dirilwe ka fase ga maemo a borutho a ikhweitha ao a sepelelanago le tlhago ka fao go tswadišo ka palo ya godimo le kgodišo ya dihlapi tša molatšatši.
Tšweletšo ya dihlapi tša maemo e ka se dirwe ka lefelogn la diphoofolo tša ka meetseng la galase goba plastiki goba ditanka tša khonkriti. Boleng bja godimo bja go lekana bo ka se fihlelelwe fela ka ditshepedišong tša go swana. Tšweletšo ya Bohlabela Kgole gantšhi e phethwa ka matangwaneng a lefase, gantšhi ka meetseng a matala le difuru tše dintšhi tša tlhago. Tšweletšo ya meetse a matala ke mola monontšha o tlaleleditšwego ka meetseng go tšwetša pele kgolo ya dihlapi ya dijo tša tlhago tša go swana le daphnia, cyclops le bolele.
Ka Aforika Borwa, tšweletšo ya dihlapi tša bokgabišo e tla nyaka tšhomišo ya mesela moo mafelong a meetse a borutho gomme di bewa ka ye e fetago 25 ℃. Tšweletšo ya hlapi ya gauta, dihlapi tša go tswala tše nnyane tša go phela le mehuta ya diphedi ya setšhaba ya go swana le tetras, labeo ‘dishaka’ le dihlapi tša katse ga di fihlelele boleng bja maleba ka fase ga ditshepedišo tša sebopego se sengwe.
Šedi ya dintlha ye e tseneletšego le go hlokomela boleng di bohlokwa kudu ka katlegong ya temothuo ya dihlaping tša bokgabišo. Mohlala wa ka moo se se le go bohlokwa o bontšhwa ka bogolo bja polasa ya dihlapi tša bokgabišo ka KwaZulu-Natala gore ka bo1990 e tšweleditše mehutahuta ya dihlapi ka mmarakeng wa Aforika Borwa. Polasa ye e be e na le dithanele tša go feta 150, e bile le go romela ntle guppies tša boleng bjo bobotse go ya Amerika. Mokgatlo o atlegile bjalo ka lefelo la bogareng la kgwebo le tlhokomelo ye maatla, bokgoni le boitemogelo. Ge fela e kgokagantšwe le bašomi ka bo tee, o mongwe le o mongwe a na le maikarabelo a go a thanele ye tee goba go feta, e foloditše ka gare ga ngwaga, bjalo ka šedi ya dintlha, boleng le ge e le melao ya phepo, di felago.
Ditlhohlo ka Temothuong ya Dihlapi tša Bokgabišo ka Aforika Borwa
Go tla tšwela pele go ba le mmaraka wa sekhuthwana moo ditheko di hwetšago le dinamelwa tša go lokafatša ditshenyegelo tša tšweletšo ya go tšweletša tše mmalwa ka mo nageng ke balemirui ba di tša temothuo ya tša meetseng. Mehlala ke cichlids tša Letsha la Malawi, dihlapi tša discus le mehuta ya diphedi tša go ba bothata go tswadiša en masse.
Tlhahlo ya balemirui ba bafša ba hlapi ka Aforika Borwa ke ye lekanyeditšwego ya ditsebi tša temothuo tša phraebete. Go na le bokgoni bjo bo lekanyeditšwego ka gare ga dikgoro tša mmušo le lefapha la temothuo ya dihlapi tša dijo, yeo e tla bago maleba go tlhahla balemerui ba bafša ba dihlapi tša bokgabišo.
Translated by Lawrence Ndou