Umkhicito we Alpaca

© Marinda Louw

Kuhlanyelwa kwe alpaca eNingizimu Afrika litiko lelincane. Kwacala ekungeneni kweminyaka ya 2000 ngesikhatsi tilwane letimashumi lasitfupha tingeniswa tisuka eChile ngu Dokotela Gavin Lindhorst, ialpaca leyahlanganiswa lesuka eInca Vale Alpacas dvute nase Wellington lese Western Cape.

Ema alpacas agcinwa njengetilwane tekufuywa, tilwane letisebenta kugadza timvu, kwentela  kuhlanganisa sitoko kepha kakhulu kwentela lizinga lelisetulu le fibre lelisetjentiselwa kutfunga kanye nekuluka timpahla.

I-Alpacas inetinyawo letimabhadvubhadvu, kanye nendlela yekugaya lesebentako phindze ikhombe indlela lephakeme kutilwanyana letincane letingekhatsi nangaphandle. Letitindlela, setindzawonye ne fibre lelungele tembatfo tekutijabulisa, tinika le alpaca lehlanyelwe litfuba lelikhulu kwentela kutsengisa umkhicito we alpaca fleece. 

Yini iAlpaca?

I-Alpacas (iVicugna pacos) tilwane letihlafunako letihlobene nemndeni wema Kamela ase South America phindze lavela kusuka eTintsabeni te Andes lese ningizumu ye Peru, iBolivia, Ecuador kanye nencenye yenyakatfo ye Chile. Liningi le tigidzi letintsatfu kuya kuletisihlanu eSouth America titfolwa ePeru, etindzaweni letingu 3000m ngetulu kwe sigaba se lwandle.

Ema alpacas tinhlobo letifuyiwe te vicuňas, emaruminants ase South America (emaruminants tilwane letinetisu letehlukene kane) letiphindze tiphile eAndes lephakeme. Lamanye emalunga alomndeni we camelid afaka iIlama kanye nemakamela lanemaguludla lakabili iBactrian levela eAsia.

Noma nje tinganiki inyama kwentela bantfu bemave lapho tivela khona, ema alpacas kaningi ahlanganiselwa le fleece yato babe bomzala bawo, lama llamas, ahlanganisela kwetfwala imitfwalo lemikhulu noma lesindzako. Lama alpacas emilente lemidze ikhula icishe ibe ku 94 kuya ku 104 cm (emahlombe) phindze angakala emkhatsini wa 55 na 85 kg. aphila afike ku minyaka lemashumi lamabili phindze abenesikhatsi sekumitsa lesingu 11.5 wetinyanga.

Ema alpacas ahlala agadzile, afuna kwati, aphansi phindze afundzeka phindze adzinga kuvelwa ngulamanye ema alpacas. Leti tilwane  letinemusa phindze letihlakaniphile kumelelula kutiphatsa phindze tisheshe tibe bangani bemntfwana-kanye nemngani wenja.

Ema alpacas asebentisa umsindvo (njengekutsi, umsinjwana lophansi) kukhuluma ngemtimba (njenge, kunyakatisa inhloko kanye nekuhambisa indlebe) kutsi tikhone kutichaza. Tinemehlo lakahle ngekubuka phindze nekuva kantsi tingasebentisa istaccati-lefana nentfo leyenta umsindvo uma tibona ingoti. Uma tetfutswa tinganyakata njengemhlambi phindze tingahlukana natetfuswa noma ticansulwa.

Abe emavicuňas esiganga akhula etindzaweni letiphakeme naletomile noma letimanti kancane, ema alpacas ekufuywa asheshe atsatsele kantsi acinile kepha atfolwa kakhulu etindzawen temapulazi futsi ‘akhululekile’ ngetindlela tekulinywa.

Umkhicito we Alpaca eMhlabeni Wonkhe Jikelele

iPeru, lapho khona ema alpacas atfolwa khona, anetinsotja letikahle phindze akhula kukhicitwa kwe fibre. Nguyona ikhokha kakhulu emhlabeni wonkhe nge alpaca fleece kanye netembatfo, inika emahlabeni wonkhe cishe lokungu 80% kwemkhicito we alpaca.

Ema Canadian, American, New Zealand ne Australian imihlambi ye alpaca iyahluma futsi kucatjangwa kutsi emnyakeni wa 2020 iAmerica ingakhona kunikela lokungaba ngu 25% kwemkhicito we alpaca mhlabawonkhe.

iChina nguyona ingenisa kakhulu ifibre ye alpaca emhlabeni wonkhe.

iAustralia nguyona iphambile ngetindlela tensontja ye alpaca phindze ikhokha imphucuko futsi yindlela lenhle yekungenisa ialpacas eNingizimu Afrika.

Kusetjentiswa kwe Alpacas

©Marinda Louw

Ngesikhatsi ialpacas isilwane sekufuywa lesasitsenjiwe, tindlela tekudla kanye ne fibre kutive tamandvulo letaphila Etintsabeni te Andes; ialpacas eNingizimu Afrika avame kuhlanganiselwa ifibre yawo. Lama fibre latsambile asetjentiselwa kutfunga kanye nekuluka tembatfo letehluka kusuka kutimbatfo tebantfwana kuya kumasudu ekuswenka.

Lomulayini lophakeme - webantfu base South America iQhuechua basadla inyama ye alpaca, kepha letilwane atisito tekutsengiswa kwentela inyama noma lubisi. Le alpaca inetintfo letincane - lelinani lekucija kwepheniseli phindze kulukhuni kutisenga ngesandla.

Silisa sema alpaca siphindze sikahle njengekuba tilwane tekugadza kantsi futsi sitsetjentiselwa imphumelelo lenkhulu njengelibulo labogadzi betimvu bawelela eNingizimu Afrika. Tinekuhola lokucondzile phindze tingakhafula, tihube, tilume phindze tikhahlele noma ngusiphi silwane lesitingelako lesihlukumeta umhlambi wato.

Ema alpacas aphindze abetilwane letihlanganako kwentela kutfutfukisa indlela yensotja yalamanye ema alpacas phindze yente kuhlakanipha kanye netilwane tekufuywa letisemkhatsini.

Translated by Phindile Malotana