Ukukhiqizwa kwe-Alpaca

© Marinda Louw

Ukufuywa kwenlwane ze-Alpaca kusathoma enarheni yeSewula Africa. Kuthome kusukela ngonyaka ka-2000 lokha kuthunyelwa iinlwane zomhlobo we-alpaca eziyi-60 zivela enarheni yange-Chile, zithunyelwa ngu-Dr Gavin Lindhorst, omfuyi wama-alapaca obuya e-Inca Vale Alpacas, eduze kwe-Wellington esifundeni sange-Western Cape.

Ama-Alpaca, afuywa njengelwane zekhaya ezigada izimvu, kodwana esikhathini esinengi afuywa ngebanga lokobana anomthiya wezinga eliphezulu, osetjenziselwa ukwenza izembatho ezikorotjhiweko.

Ama-Alpaca anenyawo ezivikelekileko, arhona ukugaya kuhle ukudla, begodu akabanjwa masinya maphara sayidi wangaphakathi, nangaphandle. Lokho, kuhlanganiswe noboya bawo obuwavikelako ekwenziwa ngayo izembatho zakanokutjho, kwenza bona i-alpaca efuyiweko irhone ukukhiqiza uboya obukhamba phambi, obukhiqizwa ngomqopho wokwenza inzuzo.

Yini I-Alpaca

I-Alpaca (Vicugna pacos) zilwane ezetjisako ezihlobana nomdeni wekamela ye-South America, begodu zivela eentabeni zenarha ye-Peru, Bolivia, Ecuador kanye nencenyeni ezisepumalanga ye-Chile. Ubunengi bama-alpaca ayi-3-5 Million we-America ztholakala enarheni ye-Peru, eendaweni ezinobude obuyi-3 000 ngaphezu kweleveli yelwandle.

Ama-Alpaca azinlwane zekhaya zomhlobo we-vicuñas, ekuyifuyo ye-South America eyetjisako, begodu zizilwane ezinamathumbu anamakamero amane ezihlala e-Andes. Amanye amalunga womndeni wekamela lo kubalwa i-ilama kaye nekamela ebizwa bona yi-Bactrian, ekusilwane sendabuko se-Asia.

Nanyana zikwazi kobana zibeyinyama ebantwini, benarha lapha zidabuka khona, ama-alpaca esikhathini esinengi afuyelwa uboya bawo, lokha abazala bawo, ama-studier ilamas, afuyelwa kobana athwale izinto ezibudisi. Ama-Alpaca anemilenze emide, akhule afikelele ku-94 - ukuya ku-104 cm (emahlombe) begodu anobudisi obuhlangana kwe-55 kanye ne-85 kg. Arhona ukukhula afinyelele eminyakeni eyi-20 begodu abasidisi isikhathi esingaba zinyanga eziyi-11.5.

Azinlwane ezihlakaniphileko, ezinomoya ophasi, ezithanda nokuhlala nezinye iinlwane zama-alpaca. Iinlwane ezithambilekwezi, nezihlakaniphileko, kulula ukuzitlhogomela, begodu msinya ziyakwazi kobana zibe zinlwane ezilunge ezizwana njengomntwana nenja.

Ama-alpaca asebenzisa umdumo (ukwenza isibonelo, umdumo othamileko) asebenzise nemizimba yawo (ukwenza isibonelo esikinyisa iindlebe) lokha nakukhona akufunako. Arhona ukubona kuhle kwamanikelela, kanye nokuzwa, begodu angasebenzisa umdumo ofana newe alamu ye-staccato lokha nakasolela bona asengozini. Lokha nakathukiweko, akhamba amhlambi, kuthi nakasilingekileko nanyana akwatileko akhafule.

Lokha i-vicuñas yomango ikhula iye phezulu, begodu ikhula eendaweni ezomileko kanye neziphezulu nanyana eendaweni ezimanzi, ama-alpaca azinlwane zekhaya aqinile, kodwana atholakala khulu emaplasini nalapha kulinywa khona nanyana yini.

Imikhiqizo ye-Alpaca ePhasini

I-Peru, nekuyinarha lapha kutholakala khona ama-alpaca amanengi, inamasotja akhamba phambili yenlwanezi kanye nendawo lapha kukhiqizwa khona imithiya emihle yenlwanezi. Iyinarha ekhamba phambili ngokukhiqiza imithiya kanye nezambatho ezenziwe ngoboya beslwanesi, begodu ithumele imikhiqizo eyi-80% ye-alpaca ephasini.

Inarha ye-Canada, America, New Zealand kanye ne-Australia sele inemihlambi ekhulako yama-alpaca begodu kuthiwa isakhula.

I-China yinarha ekhamba phambili ngokuthumela imikhiqizo ye-alpaca kwezinye iinarha ephasini.

Inarha ye-Australia inamasotja akhamba phambili we-alpaca, begodu ukuwafuya sele kunqono, begodu kumthombo omuhle oletha ama-alpaca athunyelwe enarheni yengeSewula Africa abuya kwezinye iinarha.

Ukusetjenziswa kwe-Alpacas

©Marinda Louw

Lokha ama-alpaca nakade afuywe njengelwane zekhaya ezigadako, kade zikukudla ebantwini bemandulo, egade bahlala eentabeni ze-Andes, ama-alpaca enarheni yengeSewula Africa afuyelwa uboya bawo. Imithiya wawo efeyini, isetjenziselwa ukweluka izambatho, kusukela kwezabentwana ukufinyelela emasudwini kanokutjho.

Abantu abahlala eentabeni ze-South America bomhlobo wama-Quechua basayidla inyama ye-alpaca, kodwana inyama le ayithengiswa emavikilini kanye nebisi layo. I-Alpaca inenkone ezincani - ezilingana nempete yomsobo wokutlola, begodu kubudisi khulu ukuwasenga ngezandla.

I-Alapca aduna, ingunogada omuhle wefuyo, begodu isetjenziswa ngekulu ipumelelo ekugadeni umhlambi wezimvu eSewula Africa. Zirhona ukukhamba ziyiwoma, begodu zikhafulela, zibhodlele zirarhe bezilume nanyana yini eza emhlambini wezimvu, eziwulusileko.

Ama-Alpaca athengiswa njengelwane ukwenza nqono imetheriyali yamasotja wamanye ama-alpaca begodu azilwane zekhaya ezihlakaniphileko nezisudu.

Translated by Busisiwe Skhosana