Temothuo ya Alpaca ka Aforika Borwa ke intasteri ye nnyane. E thomile mathomong a bo2000 ge diphoofolo tše 60 di be tša tlišwa go tšwa dinageng tša ka ntle ka Chile ke Ngaka Gavin Lindhorst, motswadiši wa alpaca wa go tšwa ka Inca Vale Alpacas kgauswi le Wellington ka Kapa Bodikela.
Di-Alpaca di be di bolokwa bjalo ka diphoofolo tša ka gae, diphoofolo tša go šoma go tšhireletša dinku, go tswadiša diruiwa eupša e gantšhi ka lebaka la tlhale ya tšona ye e šomišetšwago go loga mašela a logilego.
Di-Alpaca di nale maoto a kitelanego, tshepedišo ya tšhilego ye e šomago gabotse le go laetša bogolo bja go lwantšha diphelakadingwe tša ka gare le tša ka ntle. Dipharologantšho tše, gotee le tlhale ya go dira borutho le go tonya ye e maleba ka mašeleng a go tura, a fa alpaca ye e ruilwego bokgoni bjo bogolo bja tšweletšo ya mokgopa wa alpaca.
Alpaca ke Eng
Di-Alpaca (Vicugna pacos) ke diamuši tša go tlhafuna gape tše di amanago le lapa la kamela la ka Borwa bja Amerika la setlogo go tšwa ka Dithabeng tša Andes ka borwa bja Peru, Bolivia, Ecuador le karolo ya leboa la Chile. Bontšhi bja dimilione tše 3-5 tša di-alpaca ka Amerika Borwa di hwetšwa ka Peru, ka mafelong ao a fase ga 3 000 m ka godimo ga legato la lewatle.
Di-Alpaca ke dikgatišo tša vicuñas tše di fetotšwego tša ka gae, diotli tša Borwa bja Amerika (diotli ke diphoofolo tša go ba le mpa ya dikarolo še nne) tšeo gape di bego di phela godimo ka Andes. Maloko a mangwe a lapa le la bokamela a akaretša llama le kamela ya Bactrian ya dithota tše pedi ye e lego ya setlogo ka Asia.
Le ge e le gore di kgona go abelana ka nama bathong bao ba lego dinageng tša tšona tša setlogo, di-alpaca gantšgi di tswadišetšwa mekgopa ya tšona mola batswala ba tšona, dillama tše tiilego, di tswadišetšwa go rwala merwalo ye boima. Alpaca ya maoto a matelele a gola go fihla disentimetara tše 94 - 104 (legetleng) le go ka ba boima bjo bo magareng ga dikilogerama tša 55 le 85. Di phela go fihla go ba mengwaga ye 20 le go ba le nako ya go emara ya dikgwedi tše 11.5.
Di-Alpaca di phafogile, di nyaka go tseba, di iketlile le go ba le ponelo pele le go hloka bolekane bja di-alpaca tše dingwe. Diphoofolo tše tša go ba bonolo le go hlalefa gomme di bonolo go šoma ka tšona le ka lebelo go go ba diphoofolo tša ka gae tše di ratago bana le dimpya.
Di-Alpaca di šomiša modumo (mohlala, thota e boleta) le polelo ya mmele (mohlala, hlogo e a sekama le mafela a) go itlhagiša. Di na le pono ye botse le go kwa gomme di ka šomiša modumo wa go swana le staccato ge di bona kotsi. Ge di tšhošitšwe di tla sepela bjalo ka mohlape gomme di ka tshwela ge di tšhogile goba ge di selekilwe.
Le ge e le gore vicuñas ya lešoka e golela ka mafelong a godimo le go oma goba a fase a go hwetšwa pula, di-alpaca tša go fetolelwa go ba diphoofolo tša ka gae le tšona di a tlwaetšwa eupša di hweditšwe ka bontši di hweditšwe ka dipolaseng le maemo a ‘go sepela ka ntle’.
Tšweletšo ya Alpaca Lefaseng
Peru, moo di-alpaca di hwetšwago di na le maeabela a kaone le mafelo a tiragatšo ya tlhale a atlegilego. Ke batšweletši ba bagolo go feta lefaseng ba mokgopa wa alpaca le diaparo, ba aba ditšweletšwa tše ka bago 80% tša alpaca lefaseng.
Mehlape ya alpaca ya ka Canada, Amerika, New Zealand le Australia e a gola gomme e akanywa gore ka ngwaga wa 2020 Amerika e ka kgona go ba le seabe sa go fihla 25% ya tšweletšo ya alpaca lefaseng.
China ke morekantle o mogolo go feta wa tlhale ya alpaca mo lefaseng.
Australia e gatetšego pele go ya ka kaonafatšo ya leabela le tswadišo gomme ke mothopo wo mobotse wa di-alpaca tša go tšwa dinageng tša ka ntle go tla Aforika Borwa.
Ditšhomišo tša Di-Alpaca
Mola di-alpaca di bego di fetolelwa go ba diphoofolo tša ka gae tšeo di bego ba di šomile bjalo ka bagwera, methopo ya dijo le tlhale melokong ya kgale yeo e bego e dula ka Dithabeng tša Andes; di-alpaca ka Aforika Borwa gantšhi di tswadišetšwa tlhale ya tšona. Ditlhale tše boleta kudu tša tšona di šomišwa go loga diaparo tše di fapanego go tšwa diaparong tša lesea go ya diaparong tša go tura.
Batho ba bophagamo ba Borwa bja Amerika ba Quechua bao ba sa jang nama ya alpaca, eupša phoofolo ga se ya tšhomišo ya kgwebo ya nama goba maswi. Alpaca e na le matswele a mannyane kudu - dintlha tša bogolo bja pensele - gomme go ba boima go di gama ka diatla.
Dipoo tša alpaca gape ke diphoofolo tše botse tša go tšhireletša tše di šomišitšwe ka katlego ye kgolo bjalo ka batšhireletši ba mehlape ya dinku ka Aforika Borwa. Di na le boikutlo bjo bo neilego bja go diša gomme di tla tshwela, go šutša, go loma le go raga dibatana dife goba dife tše di tšhošetšago mohlape wa ‘tšona’.
Di-Alpaca di rekišwa bjalo ka diphoofolo tša tswadišo go kaonafatša sedirišwa sa leabela la ditswadišo tše dingwe tša alpaca di dira diphoofolo tša ka gae tša go hlalefa kudu le pefelo e bonolo.
Translated by Lawrence Ndou