Cape gooseberry, yeo e bitšwago “appelliefie” ka Seburu, e hwetša leina la yona go tšwa Kapa e fela e sego gore e na le kgokagano le Cape Town mo Afrika Borwa. Dithetlwa tša gauta di hlolegile go Peru, go tšwa moo di ilego tša phatlalala go Columbia le lefase ka moka. E be e šomišwa bjalo ka dijo le dihlare go tloga kgale kua mmušong wa Incan.
Mehuta ga ya swanela go gakantšha le gooseberry ya Seisemane, yeo e lego mehuta ya go fapana e se nagp Kapa ebile ke e khubedu, tala goba serolane. Gooseberry ya Kapa, go bolela nnete, ga se gooseberry ka moka, eupša karolo ya lapa la nightshade fao ditamati, pherefere le matapola di lego maloko.
Tšweletšo ya Boditšhabatšhaba
Columbia e tladitše mabareka ya boditšhabatšhaba mo mengwageng ye mentši ya go feta 99% ya diromelwantle ka moka. William pulles, mong wa polasa ye kgolo ya gooseberry ya kapa: Keisie Valley Gooseberries, le baabi ka mo Afrika Borwa, o hlaloša gore ditshenyegelo tša tšweletšo di fase mo dinageng tša Borwa bja Amerika, ebile dinaga tše dingwe di ka se kgone go phadišana le tšona.
Dithetlwa di tšweletšwa ka dipolaseng tše nnyane tša ka mo Columbia. Dipolaseng tše di ela dihektare tše pedi go tše tlhano, gomme maloko a lapa a dira bontši bja mošomo ka bobona, gomme se se dira gore go se be le ditheko tša godimo. Ka morago ga puno, dithetlwa di rekwa ke dikhamphani tše kgolo tšeo di sepedišago dithetlwa e be ba di romela go mafelo a fapafapana mo lefaseng ka bophara.
Tšweletšo ya Selegae
Cape gooseberries di tsebišitšwe ka mo Afrika Borwa ka nako ya 1770s gammogo le bafaladi ba mathomo.
Di tšweleditšwe mo Afrika Borwa ka moka. Kapa Bodikela ke motšweletši wo mogolo wa Cape gooseberries e be go latela Leboa-Bodikela. Matšoba a gola bogolo ba go fihla metara o tee, a atlega mo dileteng tša di klimate tša go omelela, bjalo ka mo Columbia le Peru. Cape gooseberries di swanetše ditikologo tšeo di nago le borutho ngwaga ka moka fao go se nago dithemperetšha tša go fetiša gomme dithetlwa ga di kgone go kgotlelela tšhwane.
Matšoba a gona a kgona go atlega mo mmung wa mehutahuta, eupša mmu o swanetše go ba le meela ye botse le diteng tša godimo tša dibola tše di nyakegago. Le ge e le gore Cape gooseberries ga di nyake meets a mantši, nošetšo e a nyakega go hwetša tšweletšo ye kaonekaone.
Sehla sa Tšweletšo
Cape gooseberries di thoma go mela matšoba magareng ga dikgwedi tše nne go ya go tše hlano ka morago ga go bjalwa. Go tloga fao matšoba a bunwa beke ka beke go fihla dikgwedi tše lesemo seswai, morago ga fao, puno e be e thoma go theoga gomme bjale dibjalo di swanetše go emelwa ke dibjalwana tše mpsha.
Puno e dirwa ka diatla k age dithetlwa di swanetše go topiwa ka nako ya maleba ya go butšwa. Dithetlwa di thoma go butšwa, go tšwa go kgopolo ya tatso, ka morago ga go topiwa. Dithetlwa tšeo di sa butšwago gomme di topilwe di ka fetoga mmala e be di ba gauta, eupša tatso ta tšona e ka se swane le dithetlwa tšeo di topilwego ka nako ye e nepagetšego ya go butšwa.
Mehuta
Go na mohuta wo tee fela o tšweletšago, o bitšwa Physalis peruviana. Ge re adima tlhalošo ya William Pulles re ka re, Cape gooseberries a go swana le ngwana wa tswalano wa lapa la dithetlwa, le dipeeletšo tše di lekanego tša tlhabollong ya dikhalthiba tše di kaonafaditšwego. Batšweletši ba bantši ba bjala go tšwa go dimpšanyana ka ge di na le theko ya go feta mašaledi.
William o kgoboketša dipeu go tšwa go dibjalo tša gagwe tša maleba, e be a di abelana le barekiši ba bangwe. Barekiši bao ba kgethegilego ba bjalela batšweletši ba dipeu ka gare ga dibjalwana.
Dithekišo
Nyakego ya Cape gooseberries e a kudu boditšhabatšhabeng ka lebaka la koketšo ya temogo ya tša maphelo le mehola ya tšona. William Pulles o boletše gore Nestle e rekile dikhamphani tše kgolo tša gooseberry kua Columbia ka lebaka la gore ba bone gore gooseberries ke mmaraka wo mogolo wa dijo. Cape gooseberries ka moka tša Afrika Borwa di rekišwa ka mo nageng, gomme bontši bja dienywa bo fetišetšwa go ba dienywa tša go hlweka. Mmarakeng, le ge go le bjalo, ke yo monnyane ka lebaka la gore dithetlwa di a tura. Go tšwa go dithetlwa tšeo di swanetšego go seepedišetšwa mebaraka, tše dintši di dirišwa go dira jamo goba di a apewa go kopanywa le dienywa go dira yokate.
Tšhomišo
Cape gooseberries, di fapana le bontši bja dithetlwa tše dingwe, di na le maemo a godimo a makhura a mantši, se se dira gore di be dirwadi tša diteng tša makhura a go swana le divitamine tša go swana, A, D, e le K. Ntle le se, dithetlwa di na le maemo a godimo a diminerale, proteine, tlhale, le antioxidants.
Cape gooseberries di ka jewa di sa hlwekile, di ka šomišwa go dilong tša go pakwa, di ka kgahlwa gpmme tša šomišwa ka gare ga desserts, ditodi, yokate le jamo. Dithetlwa goba matlakala a dumelwa go ba le dithoto, tša go alafa bohloko, go nolofatša tšhilego ya dijo, go tšwetša fokotšo ya mmele le go thuša go laola bolwetši bja swikiri gammogo le kgatelelo ya madi a godimo.
Molaetša wa Temoša Kalafong
Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.
Translated by Lebogang Sewela