Go ja Sebjalo sa Sekgo
Mo Afrika ka moka, matlakala a mahlogedi, (ka nako yangwe le matšoba) a jewa, a bedišwa bjalo ka stew, relish goba la sejo sa ka thoko. Matlakala a, ka dinako tše dingwe di bonwa a baba gomme a ka apewa ka gare ga maswi, a tlaleleditše gare ga dijo tše dingwe goba ka go kopantša le matlakala a merogo ye mengwe go swana le matlakala a dinawa, black nightshade goba amaranth. Mo Zambia, matokomane a pšhatlegilego (goba potoro ya matokomane) di a tsenywa go oketša mohlodi.Matlakala a hlatšwa, a phuthelwa bjalo ka sebopego sa kgwele e be a omišwa le go bolokwa mengwaga ye mebedi, le ge go le bjalo, se se fokotša boleng bja phepo. Ge go nyakega matlakala a omilego, o tshela meetsi go a kolobetša pele o apea. Go bediša matlakala go ka fokotša 81% ya diteng tša vitamine ya C le 95% ya diteng tša vitamine A. Peu ya oli ye e lewago e ntšhwa ka go gatelela peu ya sebjalo sa sekgo.
Oli ya gona e na le gape oli ye e šiišago, ya go swana le oli ya mustard. Oli ya bohlokwa e gona mo matlakaleng gome maikarabelo a yona ke odour le Mohlodi wa merogo. Khekhe ya peu ye e setšego e ka dirišwa go furu ya diruiwa. Whole seeds di ka fepša go dikgogo le dinonyana tše dingwe. Dikgomo, dipere le diphoofolo tša lešoka diruiwa di fula go dibjalo tša sekgo tše melago gomme matlakala a ka fepiwa go diruiwa bjalo ka furu.
Tsebo ya setlogo e akanya gore sebjalo sa sekgo se na le mehola wa bongaka - motswako wa matlakala o ka alafa scurvy. Mo ditšong tše dingwe, go ja matlakala a sekgo go thwe go oketša maatla le go kaonafatša pono ya mahlo e bile o šoma gabotse ka dijong tša basadi bao ba ithwelego. Seela sa medu se šomišwa go alafa letadi, mola matutu ya medu e ka thuša go okobatša gatelelo ya dintho. Matlakala a pšhatlegilego di dirišwa bjalo ka setlolo sa maoto a bohloko (ka baka la rheumatism) le dintho. Matutu wa go tšwa go matlakala go thew o alafa earache, ditemana malaria le epileptic fits.
Sebjalo sa Sekgo Bjalo ka Sebjalo sa Šireletšo
Bjalo ka sebjalo sa šireletšo, go lemogile gore ga go na dikgofa tše di hweditšego mo tikologong ya dibjalo tša sekgo mola tšweletša ya ethanol ya sedirišwa sa sebjalo sa sekgo e na le mpholo e bile di kotsi go disenyi go swana le diamondback moth (khabetšhe ya moth) le kokwanatlhoko ya go pentwa kokwanatlhoko (bagrada hilaris). Setsopolwa sa matlakala a sebjalo sa sekgo a lwantšha dintadimela le setšhaba sa thrips, mola kopanyo ya dibjalo tša dibjalo tša sekgo le khabetšhe e tsebega go fokotša diamondback moth le dihlaselo tša thrip.Go swana le se, dinawa tša sefora tše kopanywago le dibjalo tša sekgo ga di ame ke matšoba a thrips. Dibjalo tša sekgo ka nako yenngwe di bjalwa go fokotša ditshwedi tše khubedu tše di golago ka ngwakong ye tala mo Kenya.