Di |Haru Oms ka Richtersveld

Dintlo tša Ditiro

©Shem Compion

Yuniti ya motheo ya bodulo bja MaKhoikhoi e be e le mokutwana wa sebopego sa tlhaka o bitšwago |haru oms. Tše di be di dirilwe ka kago ya motheo o nkgokolo wa dikala tše di tala tše hlomilwego fase, di kobilwe gomme di kgokilwe mmogo ka moseto o mo sesane wa letlalo. Se se tloga se khupetšwa ka legogo le le dirwago ka diatla yeo e dirilwego ka mahlaka ao a logilwego mmogo. E be e le karolo ya mošomo wa monna go aga motheo o, mola basadi ba be ba dira magogo a mahlaka.
Di |haru oms di be di le tša tirišo bofelong. Ditlabakelo tša go aga di hwetšagala ntle le tefo go ralala selete. Ka selemo, magogo a lehlaka a dumelela moya go dikologa le go nnela moriti letšatšing. Marega, matlalo goba magogo a oketšegilego di be di kgomareditšwe mo motheong go swara mekutwana e le borutho. Go feta fao, ge e le gore pula e a na, mahlaka a kokomoga go thibela meetse ka ntle ga mekutwana le sebopego sa nkgokolo sa mekutwana se be se neelana ka tšhireletšo ya diphefo tše maatla. Ka moka ga yona, e be e le mohlala wa go se be montšhi wa hloma mošomo wa go kopano.

Go Lokela Tikologo

©Shem Compion

Di |haru oms di be kgonwa go rwalwa. Ka fao, ge e be e le nako ya go sepela, magogo a be a tla puthwa bonolo gomme a kukiwa go ya lefelong le lengwe. Metheo ka tlwaelo e be e tlogelwa morago gore e tlo šomišwa gape sehleng se se latelago. Le ge go le bjalo, ga se leloko le lengwe le le lengwe la lapa le kgonago go tšea karolo mo dikhudugong tša ngwaga le ngwaga. Ba ba nnyane kudu le batšofadi gantšhi ba be ba dula ka metseng ya go ya go ile, seo se ka akaretšago batho ba gho feta 100.
Madulo a gape a ne a šomiša di |haru oms bjalo ka dintlo, le ge e le gore mekutwana fa e ne e sa tlošwa fase ka ntle le ge ba di ne di sa lokisege. Go bolela nnete, |haru oms di be di loketše tikologo yeo ba bego ba be ba amogetšwego ke bafaladi ba bašweu ba mathomo bao ba bego ba hudugetše ka lefelong, gomme ya dula e le sebopego sa kago ya dintlo ka Namaqualand go fihlela ka bo1900.
Lehono, Richtersveld ke lefelo le le tee fela fao o sa hwetšago the|haru oms. Di šomišwa ke balemirui ba diruiwa ba sepelago bao ba dulago ka Tšhireletšong ya Setšhaba ya Richtersveld, gomme o kgona le go lemoga ba mmalwa mo bodulong bja sebjalebjale, ba dutše ka go sa be le taba ka jarateng kgauswi le dintlo tša bothakga. Ka go dumela, mehlala ye ya sebjalebjale gantšhi di tlaleleditšwe ke ditlabakelo tša sebjalebjale, bjalo ka masenke a polastiki, eupša e sa le testamente go setšo sa boagiteke yeo e atologagoi morago makgolokgolo a mengwaga ye mentši.

Kotsi ya Go Lebalwa

Ka maswabi, le ge go le bjalo, bokgabo bja go aga di |haru oms bo kotsing ya go lebalwa gomme batho ba mmalwa fela ba MaNama bao ba phelago ka Richtersveld ba swere bokgoni bjo bo nyakegago. Eupša se ke mokgwa wa tsebo ya setlogo ye e swanetšego go šireletšwa gomme go na le boiteko bjo ba go fetišetša tsebo ye melokong ye mefsha.
Go fa mohlala, sehlopha sa MaNama gotšwa ka Richtersveld ba ile go kgabaganya mollwane ka setšhabeng sa //Gamaseb ka Namibia go ruta gape barwa ba bona ka moo go agago mekutwana ye ya setšo ka gona. Bafsa ba ka Richtersveld le bona ba a hlohleletšwa go ithuta mokgwa o, e bile go holofelwa gore kgolo ya boeti go neelwa ga maemo a Bohwa bja Lefase (seripa ka lebaka la di |haru oms) o tla fa lenaneo le thekgo ya tlaleletšo.

Translated by Lawrence Ndou