Imikhawuliso ye-Catfish eSewula Africa

©Leslie Ter Morshuizen

Ngaphambilini kwabanemizamo eminengi yokufuya umhlobo weemfesi ze-catfish eSewula Africa kodwana zange iphumelele. Abanye nabanye abafuyi baqala khulu ihlangothi eliphathelene nezobuthekniki berhwebo begodu bebakgona nokukhulisa iimfesi zomhlobo we-catfish, kodwana babhalelwa kuthengisa umkhiqizo owaneleko engenza bona ikgone ukufaka isandla kweezomnotho.

Iplasi le-Graaff-Reinet elifuya iimfesi ze-catfish lothoma ngokwenza ipahla enemali efakelelweko (value-added) nokufunyana abathengi abazokuthenga ipahla leyo begodu bakholelwa ekutheni ukutlhogeka kwabathengi bomhlobo weemfesi ze-catfish kungabalekelwa.

Ngonobangela wokubiza kwemali namakgono atlhogekako lokha nawufuna ukufuya iimfesi, kubudisi bona isitjhaba nabantu abanganakho lokhu okubili nofana kunye kwakho bona bangenele i-indastri yokufuya iimfesi ngepumelelo.

Ngalokho, kuphakanyiswa bona lokha nakufunwa ukusetjenziswa ukufuya ifuyo yemanzini ukuphakamisa imiphakathi etlhagako kuncono iphathwe njengehlelo le-‘satellite grower program’. Ukurarana okuba khona lokha iimfesi ze-catfish zisanakekelwa zisesezincani kwenza bona ukusebenzisa ihlelo le-‘satellite’ lifaneleke. Kufuneka indawo ebathi yi-hub lapho ekunganikelwa khona amakgono afana nokufundisa abafuyi ukunakekela iimfesi ezisazokuphuma ngemaqandeni, ukuthenga ngesiqubuthu, ikambiso elandelwako lokha nakulungiselelwa iimfesi ze-catfish bona ziyokuthengiswa, ukuthengisa, ukubandula neminye imisebenzi bese kuthi ama-satellites athenge iimfesi ezisesezincani ama-fingerlings kuma-hub, bese banakekela iimfesi ngendlela ebabandulwe ngayo benze neminye imisebenzi. Ngemva kobana iimfesi zikhulile kulapho zingathengiselwa ama-hub godu.

Nawo athole ukusekelwa ngeemali, nakunesidingo, urhulumende abanikele imali mboleko enamakonyana amncani. Ihlelo leli sebele likhona ekufuyeni eminye imihlobo yeemfesi yemihlobo ye (mussels, koi) ngaphandle kwe-catfish. Ngalokho ithuba likhona.

Translated by Busisiwe Skhosana