Swipimelo Swaku Fuwa Catfish eAfrika Dzonga

©Leslie Ter Morshuizen
Kuvile na kuringeta ko hlaya nyana kaku fuwa catfish e Afrika Dzonga eka nkarhi lowunga hundza. Rin’wana ra mapurasi ari languta eka tlhelo ravu thekiniki ra bindzu naswona ari humelela swinene eka kukurisa naku ondla catfish, kambe ava kotanga ku xavisa kuringanela eka switirhisiwa kuva swikoteka eka ikhonomi.
Purasi ra catfish rale Graaff-Reinet risungule hiku endla switirhisiwa swa nkoka kutani rikuma vaxavi va switirhisiwa leswi naswona vatshemba leswaku kupfumaleka ka lexi khomaka makete swinga papalatiwa.

Hikokwalaho ka vutshila xikan’we naku laveka ka mali yotala hi ntumbuluko wa aquaculture, swa tika swinene eka vaaki xikan’we na vukalo bya vanhu, kumbe hi vumbirhi, ku nghenaeka bindzu ravufuwi bya tihlampfi leri humelelaka.

Swinga leswi, swa hlohleteriwa leswaku aquaculture yaku hluvukisa yiva kahle kuva yi fambisiwa tani hi ‘satellite grower program’. Kunga twisiseki ka xiphemu xa catfish hatchery swinedla leswaku riva rilulamerile kuva eka xiyimo xa ‘satellite’. Nhlangano wa lexikarhi wufanele kuva na migingiriko ya vutshila byo enta kufana na hatchery, kuxava hi swotala, ku lulamisiwa ka catfish, swo xavisa, vuleteri xikan’we naku engeteleriwa ka vukorhokeri laha ti satellite totala yin’wana na yin’wana yixavaka fingerlings kusuka eka nhlangano lowu, ti kurisa swihlampfani kuya hi vuleteri lebyi vabyi kumeka xikan’we na switsundzuxo swa vukorhokeri byo engetelela. Ti satellites leti kutani ti xavisa tihlampfi leti kuleke tinga ringanela kuxavisiwa laha ti xaviseriwaka endzhaku ka nhlangano lowu.
Hi ndlela leyi, nhlangano lowu (hub) wunga seketeriwa hi timali exihundleni, loko kurihiku ti satellites tona, loko swilaveka, tinga kuma mpfuneto kusuka eka grant ya mfumo kumbe ku lombiwa timali, timali leti lombiwaka tingana tihakelo tale hansi swinene. Maendlelo lawa se yale ku tirhisiweni eka tinxaka tati aquaculture tin’wana (mussels, koi) kambe aswise endliwa hi catfish. Hi lowu nkateko.Translated by Ike Ngobeni