Iindaba Zebandlululo – Ukususwa Ngekani

UBeauty Skefile weKhayelitsha ukhumbula lokha umphakathi ulwa namapholisa, ubalekea izinja ngesikhathi sebandlululo, lokha nabazama ukubasusa ngekani e-Crossroads, eKapa ngonyaka ka-1980.

Umkhukhu eCrossroads

©Eric Miller

Ngemva kweminyaka, mina kanye nomndenami safudukela eCrossroads sayokwakha khona umkhukhu.Nnamhlanje indawo le yecrossroads yindawo ezele imikhukhu,kodwana singeminye yemindeni yokuthoma ukufika khona. Kwakuyinkhathi ezinzima. Iminyaka ngeminyaka, angazi minyaka emingakhi, mhlambe ngesithandathu, nanyana ebunane, sihlala emikhukhwinapha ebanjwe ngengodo.

Kodwana bekufanele bona siyifihle, yoke malanga begodu bekufanele bona sihlale sifuduka sisuke endaweni enye, siye kwenye ngombana amapholisa bekahlale azosifuna begade bangafuni bona sihlale lapha eCrosssroads. Babasitjela bona iKapa ngeyamakhuwa kwaphela begodu imikhukhu abayifuni lapha. Gade basiqotha mihla namalanga.

Malanga woke ekuseni, besivuka sibhuruze imikhukhwethu le, ngaphambi kokobana amaPholisa afike. Bese sifihla zoke into ebesinazo ngaphasi kwamatje, besenzela bona amapholisa angazimorosi.

Bekuzakuthi ngemva kokobana akhambe,sithome sakhe godu Besenza bunjalo malanga woke iminyaka isikhathi esingaba minyaka emine, ngombana amapholisa nakugade kwenzekile bona ayithole imikhukhwethu le, bebaraga bazalise isanda entweni zethu zoke, banzela ukusimorosela.

Kodwana kwafanela bona indlu yethu umkhukhwethu lo wiwufudusele kwenye indawo, ngombana a, apholisa bekabuya. Ngesinye isikhathi bekabuya sele akhamba nezinja, ngesinye isikhathi bekabuya emini, ngemva kwamadina nebusuku amanengi ngaskhathi sinye.

Ukuhlaselwa Mapholisa

©Eric Miller

Lokha amapholisa nakasihlasela ebusuku,ngesinye isikhathi bekasithola sibulanzi kodwana besibaleka sinjalo,ngombana besigijinyiswa zizinja,njeke besinganaso isikhathi sokwembatha besivele sibaleke ngombana izinja bezizosiluma.Ngelinye ilanga ngathi ngisabaleka njalo zangiluma umlenze.

Ngakwata kwamanikelela, ngilila. Izinja zangiluma amahlandla amabili angazi bona gade senzeni, njengombana gade bangafuni ukusinikela indawo yokuhlala nje,bebasigijimise ngezinja. Besibezwa lokha nabezako, ngombana iinkoloyi zabo gade zilila zithi, 'Whee, whee, whee'. Umuntu wokuthoma ogade azizwa bekarhuwelela athi'Kubomvu', bayeza!’ Ukusiyelelisa, besiyelelelisana njalo thina abantu abanzima.

Ukuphazanyiswa maPholisa

©Eric Miller

Ngamanye amalanga bekuza amaPholisa amane kuya kwasithandathu, ngesinye isikhathi kuze amasumi amabili nangaphezulu. Besibaleka godu, godwana basigijimise bavele, sele bavela ngencenye. Ipholisa egade libaphetheko belilide linenhluthu ezinzima nobuso obude, elibizwa bona nguMnuzana Basson.

Besimazi uMnuzana uBasson, ngombana begade ahlale eza.begodu asithuke begodu abanga netjhada, besimsaba kumbi.Ilanga lokuthoma eza, ngangilele Ngase ngezwa ngeshada ngaphandle, nabantu barhuwelela ngokusilingeka. Nangiya ngaphandle, ngabona abantu abanengi bamsunduza.

Kodwana amapholisa abuya, amanengi, afika asunduza imikhukhwethu ngabomagandaganda. Amapholisa la gade aqinile kunathi, akhamba nezinja aphethe nengidi kanye nemitjkhini.Iizinjezo zona bezisabeka ukudlula iingidi, ngombana izinjezo bezisigijimisa, zisiluma Kodwana ngemva kwesibanga zasilisa, bezizama ukusithusela kwaphela.

Ngelinye ilanga basifaka soke etrageni elikhulu, lakarhulumende.Sasibanengi kodwana bebasisunduzela nje,basisinduzela ngetragenapho.Sisinganaskhathi sokobana singathatha litho. Itragelo lakhamba nathi laphuma e Stellenbosch, umtjhayeli walijamisa athela amafutha/ i- petrol, sasingemuva sivumela phezulu.

Kwathi lokhana itrageli lijamako, sabetha iminyango, 'Nifunani kwabuza umtjhayeli?' 'Sifuna ukuyokuthunda', samphendula. Wasivulela saphuma, sabaleka sabawa ilefti eyasibuyisela e Crossroads, soke. Nasifikako into zethu bezisese khona.

Abodade behlangano ye-The Black Sash

©Eric Miller

Ihlangano ye-The Black Sash neye -Red Cross yasirhelebha khulu. Ngesinye nesinye iskhathi lokha amapholisa asunduza imikhukhwethu nanyana kwenzeka itjhwe, ihlangano ye- Red Cross gade isizela isobho nokudla. Ihlangano ye- Black Sash ladies, yeza kithi nespikara yasibawa bona sibe nomhlangano. Emhlanganweni sabatjela koke okusenzakalekako.

Bayokubuza abosopolotiki bona, kungabanga lani bathumela amapholisa bona siqothe, bagodu bagirize nemikhukhu yethu, ngombana asinayo enye indawo ezingaya kiyo. Ihlangano ye -The Black Sasha ladies yabuya nependulo yokobana batheni abosopolotiki. Ngemva kwalokho amapholisa asilisa kancani.

Abodadaba gade basilwela, njeke besibona, bona izinto zimbi kodwana ingasi kangako. Isenzo sabodade laba sasenza sabona bona, amakhuwa akafani Amanye alungile, amanye awa akakalungi, ngombana abafuni ngitjho nokubona umuntu ngitjho noyedwa hlanu kwabo.

Translated by Busisiwe Skhosana