Zwine zwa vha zwa Ndeme kha u londa Madi a Mvula na u Vhea

Mavu ane avha uri asi avhudi na zwine zwa vha zwi tshi khou itwa na zwa madaka zwi ya ita uri mavu afhalale na shango li si tsha vha la ndeme. Hezwi zwi nga engedziwa kha u tshinyadza ha gomelelo nga mulandu wa u vha hone ha madi fhasi na hone dzi mvelelo dza hone dzi ya vha dzi sina mbuyelo kha bulasi, vhalimi vhane vha vha vho latedzela mabulasi avho, ha tsa u bveledziwa ha zwiliwa na vhushai.
Madi a mvula o tikedza vhathu vhe vha thoma u dzula hafha shangoni kale lwa minwaha ine ya swika 3000 yo fhiraho. Namusi, madi amvula aya kona u thusa zwine zwa shumiswa nga vhothe vhabveledzi na vhane vha vha vha tshi khou limela u rengisa. U tshi nga engedza, u vhulunga madi ndi zwithu zwine zwa fanela u itwa u tshi khou itela uri hu vhe na madi matshelo na zwiko zwa hone zwine zwa nga thusa na kha zwa vhulimi.

Ndi Mini zwa u Vhulunga Madi Amvula?

©Marinda Louw

Hezwi zwa u vhulunga madi ndi musi madi atshi khou kiwa uri ayo shuma bulasini kana nduni. Zwine zwa nga shumiswa kha madi a mvula hu vha hokateliwa u shandukiswa, u hwaliwa na u kona u vhea madi ane avha atshi khou sokou elela. Madi unga kona u ahwala u bva kha zwiko zwa mvelo u fana na maisha na zwisima, na nntha ha zwifhato. Madi amvula unga kona ha u avhea kha mabakhethe, mathannga kana madamu. Kanzhi madi amvula aya kona u vhewa kha madamu ane avha uri otsa hune anga shuma kha u sheledza na u thusa uri adzhene mavuni uri avuseledze madi ane adzula fhasi. Madi ane avha uri akhou wanala lutabvula na o vhoriwaho.

Ndi Mini u Vhewa ha Madi?

Water conservation ndi u tsireledza, u bvelela na u kona u langa ho khwathaho ha madi. Kha u sheledza, hezwi zwa u thogomela madi zwi vha zwi tshi khou tou toda madi ane atea u dzhena kha tshimela afanela uvha o linganela nahone adzhene na kha tshimela u fhungudza u fhalala ha madi na u sokou gidima ha madi fhasi.
Tsumbo dza u londiwa ha madi hu vha hokateliwa zwitevhelaho:
U tanziwa ha madi na u dovha hafhu ha shumiswa madi-u fana na u shumisa madi e wa kuvha ngawo kha u sheledza muroho.
U fanela u sheledza zwimela u tshi khou zwilonda-u sa khou dzulela u sheledza fhedzi nga ndila yone a u faneli u sheledza musi hu masiari huna duvha.
U fanela u lugisa dzi bommbi dzine dza vha uri dzi khou bvuda na mathannga.
Wa tavha na zwimela zwine zwa vha zwa mvelo na zwine zwa vha zwo fanela hune wa vha u tshi khou dzula hone wo sedza mutsho na vhupo.

U Londiwa ha Mavu na u Londiwa ha Madi ndi Mini

Mavu ndi tshone tshithu tshihulwane tshine tsha tanganedza madi na hone mavu ane avha avhudi ado thusa kha u tanganedza a kona u vhea madi. Tshikalo tsha u kona u kala na uri madi akone u dzula kha mavu zwi vha zwi tshi khou bva kha lushaka lwa mavu na nzulelo ya mavu.
Musi madi atshi vhewa kha mavu, midzi ya tshimela iya kona u a wana haya. Zwino u langa mavu ndi zwithu zwa ndeme uri mavu akone u vha na pfushi zwine zwa fhedza zwi tshi khou ya kha tshimela na u ita uri tshimela tshi dzule tshina madi ane avha uri o tshi lindela. Hezwi zwi nga itwa nga u vala mavu zwinwe zwimela zwa u vala zwimela zwihulwane. Hezwi zwi engedza u tshimbila ha madi zwa fhungudza u fhisa ha mavuni, nga u fhungudza evaporation.
Dzinwe tsumbo nnzhi dza u thogomela mavu hu vha ho kateliwa na u sa vha hone ha tillage kana minimum tillage, basin tillage, u tshi khou shumisa manyoro madala na u tavha zwimela zwine zwa thusa kha u vala zwimela zwihulwane. Basin tillage ndi u ita uri mavu alitshedzane avhe zwithu zwituku kana masimuni matuku ane avha o sikiwa hu tshi tou fhela zwikwara. Madi ane adzhena kha basin musi hu tshi khou na mvula, ane aya kona u tsonzwea zwo leluwa musi mavu o litshedzana.

Mbuyelo ya u Vhulunga Madi a Mvula

U vhulunga madi a mvula zwina mbuyelo nnzhi. Musi u tshi khou vhulunga madi a mvula fhethu hune ha vha uri ho tsa kana zwikwarani, zwi ya thusa kha u fhalala ha mavu zwine zwa vha zwo itwa nga madi ane avha uri a khou sokou tshimbila nga murahu ha mvula khulwane. Zwifhato zwa u kona u vhulunga madi zwo leluwa uri u zwi fhate, azwi todi na zwishumiswa zwine zwa vha uri ndi zwi ya dura na hone na u zwi thogomela azwi dini.
U vhulunga madi a mvula zwi ya fhungudza tshifhinga tsha u hwalela madi ubva hune ha vha na madi na milamboni zwi ya thusa na midi uri i kone vha na madi, nga maanda rali madi ahone atshi khou bva kha ṱhanga ya nndu.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe