Bohlokwa bja Puno ya Meetse a Pula le Pabalel

© Sustainable Sanitation Alliance

Mekgwa ye e fokolago ya pabalelo ya mabu le phedišo ya dikgwa di iša go kgogolego ye kgolo ya mabu le go fokotšega ga boleng bja naga. Oketša go se ditlamorago tša komelelo tše di senyago mo meetseng a fase gomme dipoelo ke dipolase tše di sa tlišigo puno, balemirui ba tlogetše dipolase tša bona, go fokotšega ga tšweletšo ya dijo le bohloki.

Go buna meetse a pula go thekgile dihlabologo tša kgale mengwaga ye fetago 3000 ye e fetilego. Lehono, go buna meetse a pula ke tirišo ye swarelelago ye e šomišago ke bobedi bantshakuno ba ba nnyane le balemirui ba kgwebo. Godimo ga moo, pabalelo ya meetse e bohlokwa kudu go kgonthiša gore meetse a go šomišwa ka moso le methopo ya maleba ya katološo ya temothuo.

Ke Eng go Buna Meetse a Pula?

©Marinda Louw

Puno ya meetse a pula ke ge meetse a pula e kgobokeditšwe go šomišwa go lemarua goba ka malapeng. Mekgwa ya go buna meetse a pula e akaretša fapošo, kgoboketšo le go boloka meetse a go elela. Meetse a ka kgoboketšwa go tšwa go mela ya kelelatšhila ya meetse ya tlhago ya go swana le methapalalo le meedi, go tšwa go bokagodimong bja ka fase le marulelong a meago. Meetse a pula a ka bolokwa ka dipaketeng, ditankeng goba matamo. Gantšhi meetse a pula a bunwa ka gare ga matamo a sa išego moo a šomišwago ka nosetšong eupša gape a ka dumelelwa go monyelela ka gare ga mabu go imaatlafatša meetse a fase lefša. Meeste a fase a neelana ka meetse methopong le didibeng.

Pabalelo ya Meetse ke Eng?

Pabalelo ya meetse ke tšhireletšo, tlhabollo le bolaodi bjo bo šomago gabotse bja meetse. Ka nošetšong, pabalelo ya meetse e nyaka gore meetse a mantšhi ka moo go kgonegago a swanetše go tsenelela mabung go fokotša moyafalo le go elela fela ga meetse.

Mehlala ya pabalelo ya meetse e akaretša tše di latelago:
Šomiša lefsa le go šomiša meetse gape - go swana le go šomiša meetse a go hlatswa go nosetša merogo.
Nošetša dibjalo ka mekgwa ya bohlale – nošetša e sego gantšhi eupša ka botlalo gomme o se nošetše ka nako ya phišo ya letšatši.
Lokiša dipompo le dipeipi tše di dutlago.
Bjala dibjalo tša setlogo le dibjalo tše di maleba go tlelaemete le tikologo ya selegae.

Pabalelo ya Mabu le Pabalelo ya Meetse

Ke eng kgokagano magareng ga mabu le meetse?

Mabu ke letamo le le kgolokgolo la meetse le sebopego se se botse sa mabu se tla thuša ka poloko ye botse ya meetse. Kelo ya go mona meetse ka mabung e laolwa ke mabaka a go swana le mohuta wa mabu, ge dibjalo di bjalwa mabung, popego ya mabu le meola wa mabu.

Ge meetse a a bolokilwe mabung, medu ya dibjalo e ka kgona go humana meetse ao a bolokilwego mmung. Le ge go le bjale, pabalelo ya mabu e bohlokwa go swara motheo o nnonego mo dibjalong tša go nona gammogo le go neelana ka meetse a letamo ka lebak la dibjalo. Se se ka dirwa ka khupetšo ya go swana le mašaledi a dibjalo. Se se oketša tsenelelo ya meetse gomme e okobatša themperetšha ya mabu, go realo e fokotša moyafalo.

Mekgwa ya mehlala ya go oketšega ga pabalelo ya mabu e akaretša go se leme goba mekgwa ya go lema ganyane fela, go lema ka sebjaneng, ka go šomiša monontšha le go bjala dibjalo tše di šireletšago mabu. Go lema ka kgamelong ke go suga mabu ka kgamelong ye nnyane goba letamo la go se iše le hlomilwe ka pele ga mopopotlo mo mokgokološeng. Meetse a elediša ka sebjaneng nakong ya pula, ao a monegago bonolo ge mabu a lemollotšwe.

Mehola ya go Buna Meetse a Pula

Go kgoboketša meetse a pula go na le mehola ye mentšhi. Ge go bunwa meetse a pula ka mokgokološeng goba mmotong, go ka thibela kgogolego ya mabu ye e hlolwago ke kelelo ya meetse morago ga dipula tše maatla. Dibopego tša go buna meetse a pula di bonolo go di aga, ga di hloke didirišwa tša theko ya godimo gomme di fase ka hlokomelo.

Go buna meetse a pula go fokotša nako ya go kgoboketša meetse go tšwa dintlheng tša meetse le dinoka e bile go ka thuša lapa go ba le go iphelela ka meetse a lona, kudukudu ge go bunwa meetse a pula go tšwa marulelong.

Translated by Lawrence Ndou