U tavhiwa ha Canola

© Shem Compion
Canola i bveledzwa nga mbeu thethe, zwino a i faneli u tavhiwa ya tsa zwine zwa swika 3 cm. Zwine zwa vha zwo tsa musi wo sedza dzinwe dzi grain. Uri i kone u takuwa nga u tou ṋanga, mavu a hone afanela uvha a a vhudi hu vhe hu sina madinga mahulwane, hu vhe ho thaba na u sa farina ha mavu. U lenga u takuwa ha mbeu zwi nga ita uri zwiraba zwi kondelwe u vhambedzana na tshene zwa dovha zwa ita uri hu vhe na zwikhokhonono zwinzhi na malwadze.

Tshaka

©Marinda Louw
Huna tshaka nnzhi dzo fhambanaho Afrika Tshipembe, zwine zwa vha zwi tshi khou taluswa ho sedziwa hune dza vha dzo fhola hone. Vha Agricultural Research Centre vha tsivhudza vhalimi uri vha ṱhanngele malwadze a zwimela, u aluwa zwa lapfesa, u dala ha mitshelo na vhuthada ha tshene musi vha tshi khou sedza tshaka na u kona u nanga dzo tanganelanaho u shavhisa u nga xelelwa. Maduvha a ubva maluvha aya fhambana ubva kha 70 uya kha 120.

Tshaka Nntswa

U bveledziwa ha dzi tshaka nntswa ndi mushumo une wavha u tshi khou toda u alusa vhundeme ha tshimela na kha zwine zwa vha zwi tshi khou tatisana na tsho. Tshaka nntswa dzi ya toliwa hu tshi khou sedziwa u kona u kondelela malwadze, kana zwithu zwa khwine zwa mutakalo.

Tshimela

©Shem Compion
U dala ha tshimela zwi ya fhambana ubva kha linwe bulasi uya kha linwe, zwi tshi khou bva kha zwishumiswa zwa u tavha na nyimelo ya mavu. Nga ndowelo, hu ya shumiswa u dala ha mbeu ya 3 uya kha 4 kg nga hectara, hune tshimela tsha vha tsho kona na u siana zwavhudi uri tshi kone u mela zwavhudi. Canola i tavhiwa nga maanda hu tshi tou fhedza u na mvula dza u thoma nga Lambamai u swika mathomoni a Fulwi. Tshimela hetshi atshi todi mufhiso na gomelelo musi tshi tshi khu bva maluvha na musi tshi tshi tshi khou mela.

U Nyora

©Shem Compion
Ngeno huna uri u sa vha hone ha pfushi musi hu tshi khou bveledziwa, nitogen na sulphur ndi zwone zwithu zwihulwane uri hu kone u vha na u anda hayo. Hu ya vha na u todea ha urii dale, zwi tshi khou bva kha tshimela tshine tsha vha uri tsho bveledziwa nga nwaha wo fhelaho, lushaka lwa mavu, nyimelo dza mutsho, lushaka lwa manyoro o shumaho, sa tsumbo uri ho shumiswa zwithu zwa tshizwino na.
Unga humbela mudivhi kana vhane vha divha nga zwa manyoro vhane vha do kona u ni vhudza pfushi ine ya khou todea kha tshimela tshanu uri tshi kone u hula. Manyoro ane avha atshi khou todea kha tshimela ndi zwone zwithu zwine zwa vha zwa ndeme. U thivhela u vhaisala ha mbeu, nitrogen na potassium dzi fanela uvha dzo vhetsheliwa kule na mbeu na hone u sheliwa ha nitrogen hu fanela u khethekanyiwa ha bva zwipida zwivhili kana zwiraru.

Dzi Pfushi

Canola i ya toda boron na molybdenum ya dovha hafhu ya toda copper, zinc na manganese u fhira zwinwe zwimela zwa grain. U vha na thahalelo zwi nga lugiswa u tshi khou tavha kana usaathu tavha kana ngau fafadzela foliar nga murahu.
U xelelwa nga masheleni hu nga vha hone hu tshi khou itwa zwiliwa zwine zwa vha uri ndi zwo teaho, fhedzi zwine zwa vha zwi tshi khou shumiswa hu fanela u thoma ha sedziwa muholo uri vhalimi vha kone uvha na mbuyelo na vhone. Usa vha na ha u lima hune ha vha na mutakalo, usa anwa mitshelo minzhi naho ha vha ho sheliwa manyoro manzhi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe